Το «κίνημα των συμφωνιών», μια περίπλοκη κατάσταση πολιτικών και ιδεολογικών καταναγκασμών», εν εξελίξει.
«Μια κομματικά αποστασιοποιημένη οπτική δεν μπορεί παρά να βλέπει το κυβερνών κόμμα σαν ένα κεντροαριστερό κόμμα που, ενώ έχει επιτύχει –και μάλιστα χωρίς να τον επιδιώξει– τον “κεντρισμό”, προσπαθεί με νύχια και με δόντια να διατηρήσει την αριστερή – σοσιαλιστική φυσιογνωμία του…», έγραφα στο προηγούμενο άρθρο μου. Και κατέληγα ότι, προς το παρόν, έχουμε «απ’ τη μια την Αριστερά (που μπορείς να την πεις και «κεντροαριστερά») να προσπαθεί να κυβερνήσει χωρίς να χάσει τη φυσιογνωμία της ως Αριστερά, απ’ την άλλη τη Δεξιά (νεοφιλελεύθερη περισσότερο παρά ποτέ), με τον σούπερ διαπλεκόμενο νέο αρχηγό της, να επιχειρεί άδοξα να την καμουφλάρει σε «κεντροδεξιά», και στη μέση τα «περιτρίμματα της πολιτικής διαδικασίας, να ψάχνονται υπαρξιακά ένθεν κακείθεν»…
«Εξαιρετικό!», σχολίασε μια διαδικτυακή αναγνώστρια του κειμένου (η κ. Ε. Ν. Ε.), προσθέτοντας τη δική της ανάλυση: «Η στροφή του ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο δεν έχει να κάνει μόνο με τους ψηφοφόρους, νομίζω, έχει να κάνει με το ότι ΔΕΝ ΔΥΝΑΤΑΙ αυτή τη στιγμή να εφαρμόσει ριζοσπαστικότερο πρόγραμμα – προσπαθεί μόνο να διαχειριστεί με αριστερό πρόσημο το μνημόνιο, την εξάρτηση μας από τους ξένους. ΠΩΣ να μιλήσεις για ριζοσπαστική αριστερά όταν η πολιτική σου δεν μπορεί να εφαρμοστεί;». Μια άλλη αναγνώστρια (η Ε.Κ.) ήταν πιο… ψυχαναλυτική: «Έχει σχιζοφρενικά χαρακτηριστικά η κατάσταση που περιγράφετε».
Οι τρεις «κύκλοι»
Άδικο έχει; Αν όχι σχιζοφρενικά, τα χαρακτηριστικά της κυβερνώσας αριστεράς περιγράφουν μια περίπλοκη κατάσταση πολιτικών και ιδεολογικών «ψυχαναγκασμών»• καταναγκαστικών μεν, απαραίτητων δε, για να την διατηρήσουν στον αφρό των ημερών: να την κρατήσουν ζωντανή, ως την υποδειγματικά σύγχρονη, δραστική και διαδραστική Αριστερά του 21ου αιώνα.
Ένας βασικός «ψυχαναγκασμός» που έχει ήδη περιγραφεί απ’ αυτήν εδώ τη στήλη, είναι ο χρονισμός της κυβερνώσας Αριστεράς. Το γεγονός, δηλαδή, ότι ο Αλέξης Τσίπρας, η κυβέρνησή του, ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθούν να ζουν με τον χρόνο, κι ας είναι χρόνος μνημονιακός, σύνθετος, αντιφατικός – μια πραγματική… σχιζοφρένεια: «ζούμε σε τρεις διαφορετικούς πολιτικούς χρόνους, τρεις ομόκεντρους κύκλους, που επικαλύπτονται, αλλά και συγκρούονται», αφηγείται ο Κώστας Δουζίνας: ο πρώτος κύκλος είναι ο παρόντας χρόνος, όπου «η κυβέρνηση νομοθετεί και εφαρμόζει το μνημονιακό πρόγραμμα», ο δεύτερος είναι ο μεσοπρόθεσμος, όπου «η κυβέρνηση πειραματίζεται και σταδιακά μεταβάλλεται σε αριστερή διακυβέρνηση» και ο τρίτος είναι ο πιο αργός και μακροπρόθεσμος, ο κύκλος του κοινωνικού μετασχηματισμού»…
Γενικότερα, η Αριστερά του παρόντος είναι τέκνο της ανάγκης, όπως λέει και ξαναλέει ο Αλέξης Τσίπρας για τον ΣΥΡΙΖΑ, αφού η πολιτική φυσιογνωμία της, αναδύεται από το «ελληνικό παράδειγμα», το πρώτο σ’ αυτό «το κίνημα συμφωνιών» (οι συμφωνίες διαφόρων τάσεων και κομμάτων της Αριστεράς» που εκδηλώνεται στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου} που περιγράφει ο Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος*: «Δείτε την ενότητα γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, παρά τις μεγάλες αντιξοότητες και τις δυσκολίες…».
Το «κίνημα των συμφωνιών»
Φυσικά, Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος, εντάσσει στο «παράδειγμά» του για το «κίνημα συμφωνιών» και την περίπτωση της Πορτογαλίας (συμφωνία Σοσιαλιστικού κόμματος με το ΚΚ και το «Αριστερό Μπλόκ») καθώς και την περίπτωση της Ισπανίας, τη διαφαινόμενη συμφωνία του Σοσιαλιστικού Κόμματος με το Podemos και τα άλλα αριστερά κόμματα. Και, προχωρώντας την ανάλυσή του με την μέθοδο που ο ίδιος ονομάζει «κοινωνιολογία των αναδύσεων», δίνει το περίγραμμα της ανάγκης που γέννησε αυτές τις «συμφωνίες»: είναι η επιθετικότητα της κυρίαρχης Δεξιάς (σε συνδυασμό με την παγίδα των «Ευρωπαϊκών Θεσμών»), που τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν τόσο καταστροφική για τα δικαιώματα των πολιτών και για την αξιοπιστία του δημοκρατικού καθεστώτος, ώστε οι δυνάμεις της Αριστεράς πείθονται πλέον ότι οι νέες δικτατορίες του 21ου αιώνα θα έρθουν –έχουν έρθει– σαν πολύ χαμηλής έντασης δημοκρατίες. Συμφωνούν, λοιπόν, ότι αυτό που διακυβεύεται τώρα είναι η ίδια η επιβίωση μιας δημοκρατίας αντάξιας του ονόματός της. Και ότι οι διαφορές σχετικά με το τι σημαίνει αυτή (η Δημοκρατία) είναι τώρα λιγότερο πιεστικές από την ανάγκη να διασωθεί ό,τι δεν έχει καταφέρει ακόμα να καταστρέψει η Δεξιά…
Πόσο βιώσιμες είναι αυτές οι «συμφωνίες», αυτή η αναδυόμενη Νέα Αριστερά; Η απάντηση του Πορτογάλου είναι φιλοσοφική: σύμφωνα με τον Σπινόζα, οι άνθρωποι (και εγώ θα προσέθετα, και οι κοινωνίες) διέπονται από δύο βασικά συναισθήματα: τον φόβο και την ελπίδα. Υπάρχει μια σύνθετη ισορροπία ανάμεσα στα δύο, αλλά τα χρειαζόμαστε και τα δύο, εάν θέλουμε να επιβιώσουμε.
Τι λέγαμε; Σχιζοφρένεια…
*Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα (Πορτογαλία). Το απόσπασμα γι α το «κίνημα των συμφωνιών», από άρθρο του με τίτλο Η Αριστερά του Μέλλοντος (Critical Legal Thinking», 8 Ιανουαρίου)
Νίκος Τσαγκρής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου