Η απώλεια του δικαιώματος στην εργασία στοιχειώνει τους Έλληνες με το αίσθημα της αποτυχίας…
«Εάν το Α είναι η επιτυχία στη ζωή, τότε το Α ισούται με χ συν ψ συν ζ: το χ είναι η εργασία, το ψ είναι το παιχνίδι και το ζ είναι να κρατάς το στόμα σου κλειστό»… Αυτή είναι η εξίσωση του Άλμπερτ Αϊνστάϊν για την επιτυχία. Και αν την πάρουμε τοις μετρητοίς και επιχειρήσουμε να την επαληθεύσουμε πάνω μας, θα μας βγάλει αποτυχημένους: οι Έλληνες διαθέτουμε μόνο ένα από τα… προαπαιτούμενα της εξίσωσης του σοφού θείου Άλμπερτ, το «ψ». Δηλαδή το παιγνίδι, δεδομένου ότι από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρξαμε λαός παιγνιώδης. Όμως δεν διαθέτουμε το «χ» και το «ζ». Που πάει να πει ότι, ελλείψει «χ», είμαστε στην πλειονότητά μας άνεργοι. Και ότι, ελλείψει «ζ», δεν το… βουλώνουμε. Κι αφήστε τον Κυριάκο να ποντάρει για την εκλογή του στη… βουβή πλειοψηφία.
Λέω πως είμαστε στην πλειονότητά μας άνεργοι υπό την έννοια ότι ακόμα και οι εναπομείναντες (μερικώς ή γενικώς) εργαζόμενοι – των συνταξιούχων μη εξαιρουμένων – έχουμε φάει τόσες μισθολογικές κατραπακιές, τόσες πτωχευτικές ταπεινώσεις, ώστε βιώνουμε αντίστοιχες ψυχολογικές επιπτώσεις μ’ αυτές που βιώνουν οι άνεργοι. Tο πρώτο στάδιο ανεργίας χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηματική άρνηση της νέας κατάστασης: το άτομο αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα επαναπροσληφθεί ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία…
Το «πρώτο δικαίωμα»
Ακολουθεί το στάδιο της απαισιοδοξίας και της ανησυχίας: ύστερα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες εύρεσης εργασίας αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως έπειτα από εννιά μήνες ανεργίας, ο άνεργος εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης: δεν βλέπει καμία διέξοδο ή προοπτική λύσης στο πρόβλημά του. Αισθάνεται αποτυχημένος…
Ανεργία δεν είναι μόνο η απώλεια του μεροκάματου, η συντριβή του μισθού. Είναι ο χαμός ενός πρωτεύοντος – του πλέον πρωτεύοντος ανθρώπινου δικαιώματος: το δικαίωμα στην εργασία είναι αυτό πού ο Φουριέ, εδώ και πάνω από ενάμισι αιώνα, καθόρισε σαν «το πρώτο δικαίωμα, το μόνο χρήσιμο... που η παραδοχή του θα έφτανε για να κάνει ύποπτο τον πολιτισμό εκείνον που δεν μπορεί ούτε να το αναγνωρίσει ούτε να το παραχωρήσει».
Αυτό το αναφαίρετο δικαίωμα, «το μόνο χρήσιμο», ορίζει και την πολυσύνθετη «χρησιμότητα» της εργασίας στον πολιτισμένο κόσμο. Ακόμα κι αν «χρησιμοποιείται» σαν καταφύγιο ή σαν «χαράκωμα ενάντια στη ζωή», όπως το βίωνε ο Φερνάντο Πεσσόα: Καταφεύγω λοιπόν, όπως άλλοι κάνουν στο σπιτικό τους, μέσα σ' αυτό το ξένο σπίτι, το ευρύχωρο γραφείο* της Ρούα ντους Ντοραδόρες. Οχυρώνομαι πίσω από το γραφείο μου – χαράκωμα. ενάντια στη ζωή. Αισθάνομαι τρυφερότητα, τρυφερότητα μέχρι δακρύων, γι' αυτά τα βιβλία, δικά μου και ταυτοχρόνως ξένα; όπου αφήνω τη γραφή μου, για το παλαιό μελανοδοχείο που χρησιμοποιώ, για τη γυρτή πλάτη του Σέργιου που φτιάχνει καταλόγους τιμών λίγο πιο κει. Τα αγαπώ όλα αυτά, ίσως γιατί δεν έχω τίποτε άλλο να αγαπήσω ή γιατί ίσως τίποτα δεν «αξίζει την αγάπη μιας ψυχής – κι αν αυτό το συναίσθημα πρέπει κάπου να το απευθύνουμε, καλύτερα τότε να το δώσω στη φτωχή όψη του μελανοδοχείου μου παρά στην πλατιά αδιαφορία των άστρων…
Τα νούμερα ομολογούν
Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, ο κόσμος της εργασίας στη χώρα μας βιώνει την «πλατιά αδιαφορία των άστρων»… Ποτέ άλλοτε η ανεργία δεν υπήρξε τόσο έντονη πάνω σε ένα φόντο τόσο θεαματικού πλουτισμού των ολίγων. Τα νούμερα του τελευταίου ευρωβαρομέτρου, μέσα στη φοβερή μονοτονία τους, ομολογούν: το 60% των Ελλήνων βιώνουν τη ζωή τους ανικανοποίητοι – ως αποτυχημένοι. Σε ποσοστό 83% δηλώνουν ότι δεν έχουν καμιά εμπιστοσύνη στο μέλλον (το αντίστοιχο ποσοστό στην ευρωζώνη είναι 34%). Όλοι οι Έλληνες (το 97%!) χαρακτηρίζουν «κακή» την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, ενώ οι περισσότεροι (το 70%) πιστεύουν πως η κατάσταση θα χειροτερέψει μέσα στους επόμενους 12 μήνες και ότι το μεγαλύτερο ζήτημα που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα είναι η ανεργία…
Εύκολο είναι; Η ανεργία είναι ένα αναπόφευκτο προϊόν του καπιταλισμού και οι πολιτικοί, παραδοσιακά, αποδεικνύονται ανίκανοι να το αποτρέψουν, πόσο μάλλον να το απαλείψουν. Ίδωμεν… Προς το παρόν η ανεργία έχει κυκλώσει από παντού τους Έλληνες και τους στοιχειώνει – οι ψυχολογικές επιπτώσεις της απλώνουν το αίσθημα της αποτυχίας στον ψυχισμό ενός ολόκληρου λαού και τον συντρίβουν. Και τον κάνουν να ονειρεύεται την επιστροφή στην εργασία με την ένταση και το πάθος του Οδυσσέα για το νόστιμον ήμαρ…
*Εκεί δούλευε ο Φερνάντο Πεσσόα ως μεταφραστής εμπορικής αλληλογραφίας
Νίκος Τσαγκρής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου