Κίτρινα Γιλέκα και Πράσινα Άλογα

Ο «φόβος που τρέφει την ελπίδα», η «αμηχανία της Δημοκρατίας» και το συναίσθημα ότι έχουμε εξαπατηθεί

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής
Από την ΑΥΓΗ της Κυριακής (9/12/2018)

Την ώρα που ο Αλέξης Τσίπρας μάς καλούσε να σηκώσουμε ανάστημα απέναντι στο μίσος, την διχόνοια και τον ρατσισμό που σκιάζουν την Ελλάδα και την Ευρώπη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σήκωνε και πάλι την νάιλον παντιέρα του φόβου απέναντι στον εκ Σκοπίων επερχόμενο… αλυτρωτισμό. Ψαρεύοντας φοβικά ψηφαλάκια στα θολά νερά του ακραίου  εθνικισμού  

Την ίδια στιγμή, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Κριστίν Λαγκάρντ ύψωνε τη σημαία του συστημικού φόβου: «Έρχεται μια νέα εποχή της οργής» προειδοποιούσε, με το βλέμμα στα «Κίτρινα Γιλέκα» της Ευρώπης προφανώς: «οι ανισότητες θα ξεπεράσουν εκείνες της χρυσής εποχής του καπιταλισμού» προειδοποιούσε, εκφράζοντας τον φόβο της για το συστημικό μέλλον υπό την απειλή μιας απρόβλεπτης  επέκτασης – ακόμα και… παγκοσμιοποίησης –  του κινήματος των «Κίτρινων Γιλέκων»: «Εμπρός της Γής οι φοβισμένοι», σαρκάζουν ήδη οι κυνικοί της πολιτικής ψυχανάλυσης, παραφράζοντας τον στίχο του ύμνου της Γ’ Διεθνούς…

«Ο φόβος είναι φως, είναι η θέληση για ζωή, είναι αυτοπεποίθηση. Είναι ένα βαθιά ευρωπαϊκό συναίσθημα», μας διδάσκει η Ναντέζτνα Μαντελστάμ*: «Ο φόβος και η ελπίδα είναι στοιχεία αλληλένδετα. Χάνοντας την ελπίδα, χάνουμε και τον φόβο – δεν έχουμε πια λόγο να φοβόμαστε…»

*******

Έτσι είναι. Ο φόβος δεν είναι απαραίτητα κακός σύμβουλος, αντίθετα μπορεί να συμβάλλει στη συντήρηση της ελπίδας. Και να μεταλλαχθεί σε αγανάκτηση και οργή και εξέγερση, όπως στην περίπτωση του κινήματος των «Αγανακτισμένων» στην Ελλάδα και την Ισπανία το 2010 – 2011. Όπως  στο τωρινό κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία, επίσης.

«Δεν είναι ο φόβος, αλλά η αμηχανία της Δημοκρατίας», θα έλεγε ο Ιταλός εξπέρ της πολιτικής θεωρίας Κάρλο Γκάλι. «Το συναίσθημα ότι έχουμε εξαπατηθεί, ότι οι υποσχέσεις δεν έχουν τηρηθεί», κάτι που εδραιώνει μιαν αντίληψη ότι δεν υπάρχει εναλλακτική, μιαν αντίληψη που αλλάζει χαρακτήρα σε πολλά μέρη της Δύσης : παρά τις καθησυχαστικές αφηγήσεις ή τους τρομοκρατικούς εκφοβισμούς, οι πολίτες κατακτούν την αυτονομία τους από το νεοφιλελεύθερο σύστημα, τις αντιφάσεις του οποίου βιώνουν με όρους ανασφάλειας, ανισότητας και έλλειψης προοπτικής. Και εξεγείρονται…

Είναι και τα δύο. Και ο «φόβος που τρέφει την ελπίδα», και η «αμηχανία της Δημοκρατίας» (το συναίσθημα ότι έχουμε εξαπατηθεί) που οδηγούν στις αντισυστημικές εξεγέρσεις των καιρών μας, λέω εγώ. Και λέω ότι, πάνω απ’ όλα, είναι το ιστορικό πολιτικό δικαίωμα του ανθρώπου σε μια καλύτερη, και μια καλύτερη, και μια καλύτερη ζωή. Ένα βαθιά ευρωπαϊκό συναίσθημα που (ναι, συντρόφισσα Ναντέζτνα Μαντελστάμ) «τρέφεται από τον αυτοσεβασμό, την αίσθηση της προσωπικής αξιοπρέπειας, των προσωπικών δικαιωμάτων, των αναγκών, των απαιτήσεων και των επιθυμιών….

*******

Ο άνθρωπος, παντού και πάντα, υπερασπίζεται ό,τι κατέχει, και φοβάται μην το χάσει, και αυτό συμβαίνει και στην περίπτωση των «Κίτρινων γιλέκων» στη Γαλλία. Εκείνο που περισσεύει,  αφού διόλου δεν αφορά τους εξεγερμένους στον χρόνο της εξέγερσής τους, είναι ο πολιτικός χαρακτήρας της εξέγερσης: η επιρροή, ενδεχομένως και  η ηγεμονία της Λεπέν, χαρακτήρισε, κατ’ αρχήν το κίνημα, όμως η σταδιακή στήριξη της εξέγερσης από το σύνολο της Αριστεράς έκανε αμφίσημο το πολιτικό του στίγμα, σημειώνουν οι περισσότεροι αναλυτές.

«Το βέβαιο είναι πως παραμένει κίνημα χωρίς ηγεσία, χωρίς σύνδεση με παραδοσιακούς μηχανισμούς κινητοποίησης, κόμματα και συνδικάτα, χωρίς συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα, αλλά με σαφώς πολιτικές αιτίες – αιτίες που δεν είναι άλλες από την αντίδραση των αγανακτισμένων της ανεπτυγμένης Ευρώπης για τα αυξανόμενα αδιέξοδα της ζωής τους», σημειώνει ο Χρήστος Κανελλόπουλος* σε σχετική ανάλυσή του.

Θα συμπληρώσω ότι εξεγέρσεις σαν κι αυτή των «Κίτρινων Γιλέκων» είναι καταδικασμένες να μείνουν πολιτικά ορφανές ή, στη χειρότερη, να πάρουν «δεξιά» μορφή. Αφού τα πράσινα άλογα που άφησε πίσω της η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία   μετεωρίζονται στην στρατόσφαιρα του νεοφιλελευθερισμού∙ ενώ η εναλλακτική ευρωπαϊκή αριστερά (πλην ΣΥΡΙΖΑ, που στην Ελλάδα ακόμα προσπαθεί) αδυνατεί να ακολουθήσει μια πειστική πολιτική πράξη»… 

Όλα αυτά, σε έναν κόσμο υπό το φάσμα της νεοφασιστικής  απειλής, ακριβώς την ώρα που ο Αλέξης Τσίπρας μας καλούσε να σηκώσουμε ανάστημα απέναντι στο μίσος την διχόνοια και τον ρατσισμό που σκιάζει  την Ελλάδα και την Ευρώπη. Ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης σήκωνε και πάλι την νάιλον παντιέρα του φόβου απέναντι στον εκ Σκοπίων επερχόμενο… αλυτρωτισμό: ψαρεύοντας φοβικά ψηφαλάκια στα θολά νερά του ακραίου εθνικισμού. 

*Ναντέζτνα Μαντελστάμ , (σύζυγος του σπουδαίου Ρώσου ποιητή Όσιπ Μαντελστάμ και φίλη της μεγάλης Άννας Αχμάτοβα ) στο βιβλίο της «Ελπίδα στα χρόνια της Απελπισίας» / Εκδόσεις Μεταίχμιο

**Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 15ο Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ «