Εμείς, οι καταληψίες του Νοέμβρη

Όσοι ζήσαμε από μέσα την εξέγερση του Πολυτεχνείου, γνωρίζουμε (ή οφείλουμε να γνωρίζουμε) ότι η ελευθερία που διεκδικούσαμε ήταν µια ελευθερία δίχως όρια – μια ουτοπική ελευθερία Και ότι δεν υπήρχε πουθενά, παρά µόνο στον τόπο της εξέγερσης. Εντός του Πολυτεχνείου!

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής

  

«Σε αστυνομικό κλοιό και φέτος οι εκδηλώσεις για την   44η επέτειο  του Πολυτεχνείου. Τα μέτρα θα είναι αυξημένα σε σχέση με πέρσι, ενώ την πορεία θα περιφρουρούν περισσότεροι από 3000 αστυνομικοί  …»

(Από τον Τύπο της Τετάρτης 14/11/2018)

Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, μια παρόμοια είδηση παίρνει τη θέση της στον Τύπο. Η «είδηση» είναι, πια, τόσο συνηθισμένη που δεν αποτελεί είδηση. Ωστόσο, από μια ψυχαναλυτική, τρόπον τινά, θεώρηση της μεταπολιτευτικής Ελληνικής Δημοκρατίας, είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είδηση, καθώς παράγει και αναπαράγει αναπάντητα πολιτικά και φιλοσοφικά ερωτήματα: γιατί σε «αστυνομικό κλοιό»; Προς τι τα δρακόντεια μέτρα; Γιατί χρειάζεται περιφρούρηση η στοιχειώδης πολιτική ελευθερία μερικών χιλιάδων πολιτών που θεωρούν (ακόμα!) υποχρέωσή τους τη συμμετοχή στις εκδηλώσεις μνήμης του Πολυτεχνείου; Πόσο ελεύθερη είναι μια πολιτική ελευθερία που της επιβάλλεται «αστυνομική περιφρούρηση»; Ποια είναι η ποιότητα της ελευθερίας που βιώνουμε στο πολιτικό παρόν (ειδικά σήμερα, με την Ελληνική Δημοκρατία να αγωνίζεται, απελπισμένα, να βγει απ’ τον γύψο της τροϊκανής επταετίας), σε σχέση με την ελευθερία που διεκδικούσαμε τότε, στο Πολυτεχνείο; 

Το αίτημα της Ελευθερίας στο κεντρικό σύνθημα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου – «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» – φαίνεται να αφορά την πολιτική ελευθερία των Ελλήνων από τα δεσμά της χούντας των συνταγματαρχών. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η απελευθέρωση απ’ τη χούντα αποτελούσε ένα ελάχιστο μέρος της ελευθερίας που διεκδικούσαν οι ρομαντικοί καταληψίες του Νοέμβρη: όσοι ζήσαμε από μέσα την εξέγερση του Πολυτεχνείου, γνωρίζουμε (ή οφείλουμε να γνωρίζουμε) ότι η ελευθερία που διεκδικούσαμε ήταν µια ελευθερία δίχως όρια. Και ότι η ελευθερία που διεκδικούσαμε δεν υπήρχε πουθενά, παρά µόνο εντός του Πολυτεχνείου!

*******

Ήταν η ελευθερία που βιώναμε, από στιγμή σε στιγμή, από ώρα σε ώρα, από μέρα σε νύχτα και από νύχτα σε μέρα, τα λίγα εικοσιτετράωρα που κράτησε η εξέγερσή μας. Ήταν η ελευθερία της εξέγερσης, η ελευθερία του εξεγερμένου! Και ήταν μια ελευθερία που αξιωθήκαμε να βιώσουμε χάρις σε κάποιες παραλείψεις της εξουσίας, της χούντας των συνταγματαρχών!... 

Το εξηγεί θαυμάσια ο Ζ. Χανέιν, καθώς διαπραγματεύεται το λήμμα «Ελευθερία» στη «Μικρή Πολιτική Εγκυκλοπαίδεια»: το πραγματικά διαθέσιμο μέρος της ελευθερίας προκύπτει από µία απλή κυβερνητική αμέλεια που μπορεί κάθε στιγμή να διορθωθεί. Μια παράλειψη που επανορθώνεται αμέσως, όταν η ελευθερία –ανεκτή, σε λανθάνουσα κατάσταση– προτίθεται να πραγματωθεί, να πάρει σάρκα. Και να µπει σαν παράσιτο, σαν µία απόπειρα διαταραχής, στο σύστημα ρυθμίσεως των ανθρωπίνων υπάρξεων, που αποτελεί το απόλυτο σχέδιο κάθε επιστημονικής διακυβερνήσεως…

Ακριβώς έτσι: όταν οι συνταγματάρχες αντελήφθησαν ότι οι ελεύθεροι-εξεγερμένοι του Πολυτεχνείου μπήκαν «σαν παράσιτο, σαν μια απόπειρα διαταραχής», στο χουντικό, στην περίπτωσή μας, «σύστημα ρυθμίσεως των ανθρωπίνων υπάρξεων», διόρθωσαν την αμέλειά τους, δίδοντας τέλος σ’ αυτή την… διαταραχή. Με την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο…

*******

Κατά τα λοιπά, συνειδητά ή υποσυνείδητα, τα «παιδιά του Πολυτεχνείου»,  όπως όλα τα παιδιά που, στη διάρκεια της εξορίας, εξεγείρονται διεκδικώντας ελευθερία, γνωρίζουν ότι δεν είναι κανείς – κανείς δεν δύναται να είναι, πραγματικά Ελεύθερος. Μπορούμε μόνο να είμαστε «ελεύθεροι από...». Ελεύθεροι από κάτι, από κάποια απ’ όλα εκείνα τα δεσμά που, καταναγκαστικά, μας επιβάλλονται από τη στιγμή που γεννιόμαστε και βιώνουμε τον ανθρώπινο κόσμο: γεννιόμαστε σε συνθήκες «δουλείας» και υποχρεωνόμαστε σε διαδοχικές μικρές ή μεγαλύτερες «εξεγέρσεις», προκειμένου να νιώσουμε ελεύθεροι από κάτι, και από κάτι άλλο, κι από κάτι άλλο...

Στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, η ελευθερία ήταν και είναι μια παραδρομή της εξουσίας. Εκεί όπου υπάρχει, υπάρχει χάρη σε ένα κενό εξουσίας. Ειδικά στις μέρες μας, η πολιτική ελευθερία είναι μια μακρά, συγκινητική μεν, άτυχη δε περιπέτεια, που συντελεί στη διαμόρφωση καταναλωτών και μακάριων θεατών της τηλεόρασης. Πολίτες που τους διαμορφώνουν τα μονοπώλια της πληροφορίας και οι νόμοι της «ανάπτυξης». Σε ορισμένους απ’ αυτούς, η πραγματική ελευθερία φυτοζωεί στην κατάσταση της νοσταλγίας. Σε άλλους υπάρχει σαν είδος ενός τρελού σχεδίου, που το υπερασπίζονται άγρια ενάντια στην πραγματικότητα…