Η Ελλάδα στον καθρέφτη του ήλιου

Η Ιθάκη είναι μόνο η αρχή του τέλους της Οδύσσειας: «για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή», επιμένει ο ποιητής.

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής

(Από την Αυγή της Κυριακής 26/8/2018)

Καὶ τῶν ἀρχαίων Κυβερνητῶν τὰ

ἔργα πληρώνοντας ἡ Χτῖσις, θὰ φρίξει.

Οδυσσέας Ελύτης

Από το κάστρο της Μεθώνης έβλεπες την Ελλάδα όπως ο Αντονέν Αρτώ το θέατρο: το αληθινό θέατρο μοιάζει με την πανούκλα, όχι γιατί είναι μεταδοτικό, αλλά επειδή, όπως ακριβώς και η πανούκλα, είναι η αποκάλυψη, το ξεμπρόστιασμα, η εξωτερίκευση ενός βάθους λανθάνουσας σκληρότητας, με τη βοήθεια της οποίας εντοπίζονται όλες οι διεστραμμένες δυνατότητες του νου, ατόμων ή ομάδων…

Έτσι, την έβλεπες ατόφια, καθαρά, σαν να ‘βλεπες την ίδια την ψυχή σου στον καθρέφτη του ήλιου. Μα αλίμονο, την έβλεπες αταίριαστη με μνήμες και γραφές άλλων καιρών, μαραζωμένη κι άσχημη: να μαστιγώνεται αλύπητα από αδίστακτους εμπόρους και ληστές. Να καίγεται ολημερίς κι ολονυχτίς το δέντρο-σώμα της από τα ίδια τα παιδιά της, που έγιναν σωματέμποροί της, οικοπεδοφάγοι της και καταπατητές. Και να σφαδάζει από αβάσταχτη αγωνία και πόνο καθώς έβλεπε εκείνους που ο λαός τους εξοστράκισε ως διεφθαρμένους και πολιτικά υπαίτιους της πτώχευσης και της καταστροφής, να αλλάζουν δέρμα σαν τα φίδια. Και σαν τις κόμπρες να ξανασηκώνουνε κεφάλι, αριστερά να στρέφουν τα ιοβόλα άγκιστρά τους, να χτυπούν… Για να εξοντώσουνε τους νέους «που τους έλεγαν αλήτες»∙ να μην αφήσουν τα όνειρα να λάβουνε εκδίκηση…

Προφανώς αυτή η δυνατότητα ευκρινούς αντικατοπτρισμού της ελληνικής πραγματικότητας, αυτό το αδιάντροπο ξεμπρόστιασμα της λανθάνουσας σκληρότητας που επικρατεί στο κέντρο της χώρας, στους εξουσιαστικούς πυρήνες της ελληνικής κοινωνίας (στους πυρήνες της πολιτικής, της οικονομίας, των media) επιτυγχάνεται χάρη στην αιφνίδια εξυγίανση των αισθήσεων, μετά από τις οβερντόουζ δόσεις καθαρού οξυγόνου. Καθαρού ήλιου. Καθαρής θάλασσας. Καθαρής ιστορίας: Μεθώνη – Κορώνη – Φοινικούντα – Πύλος…

*******

Και ξαφνικά, μέσα σ’ αυτόν τον κρυστάλλινο καθρέφτη του Νότου εντοπίζεις την πανούκλα. Τις διεστραμμένες δυνατότητες του νου διακεκριμένων ατόμων ή ομάδων που εξακολουθούν να  διαμορφώνουν την καθημερινή περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τον αφασικό πολιτισμό του παρόντος. Μια χώρα που καίγεται,  πυρπολείται,  καταστρέφεται και αυτοκαταστρέφεται, στο βωμό ενός αλλόφρονος, ανυπόστατου, απατηλού, ακραία συντηρητικού «εκσυγχρονισμού»: ο άνθρωπος, ο εφευρέτης ιδεών και μηχανημάτων, ο δημιουργός ποιημάτων και νόμων, είναι πλάσμα τραγικό και γελοίο. Είναι ένας ακατάπαυστος δημιουργός ερειπίων*.

Καίμε και «καίμε» τη φύση, την κουλτούρα, τον ανθρωπισμό. Ξεριζώνουμε τη γλώσσα, το συναίσθημα, την ιστορία, την παράδοση…. Μια πολιτική συμφορά τόσο ολοκληρωμένη, μια κοινωνική και οικολογική συμφορά∙ αυτές οι παραλυσίες και οι εκτραχηλισμοί που πιέζουν τις ψυχές, τις σπρώχνουν στα άκρα: αυτά τα χυδαία αντιπολιτικά  πρωτοσέλιδα, αυτή η ξετσίπωτα παραδομένη στα πολιτικά και προσωπικά συμφέροντα των ολιγαρχών  προαγωγών της «δημοσιογραφία», που  οδηγεί στη μισαλλοδοξία, στην πολιτική αναισθησία, στον μηδενισμό. Την υστερία, την κατάθλιψη, την διανοητική αυτοκτονία… 

*******

 Θυμάμαι εκείνα τα αγανακτισμένα καλοκαίρια με τις πλατείες της οργής, και τα ΜΑΤ των δακρυγόνων ψεκασμών. Επτά καλοκαίρια μετά, και το «μετά» να αφίσταται ελάχιστα απ’ το «πριν»: «Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», έλεγε ο Μανώλης Ρασούλης, και είναι κάπως έτσι. Και είναι κάπως έτσι διότι, ενώ στο επίπεδο της κοινωνίας εξακολουθεί να εκδηλώνεται μια αγωνιώδης και ασίγαστη επιθυμία αλλαγής, στο επίπεδο της απέθαντης εξουσιαστικής Λερναίας Υδρας των ολιγαρχών «όλα τα ίδια μένουν»…

Κι ας περάνανε χρόνια πολλά μέσα σε λίγες μέρες. Κι ας «θερίσανε» πλήθος τα θηρία. Κι ας ποδοπάτησαν κι ας απαξίωσαν κι ας λεηλάτησαν. Κι ας οδήγησαν στην αυτοκτονία χιλιάδες…

Κι ας αλλάξαμε δύο κυβερνήσεις, και μια τρίτη υπερκεράσαμε, κι ας αλλάξαμε το κομματικό τοπίο, κι ας γίναμε, εμείς οι αριστεροί, οι θετικοί πρωταγωνιστές του έργου∙ ο ελπιδοφόρος Χορός της τραγωδίας που έσπρωξε με νύχια και με δόντια τη χώρα προς την ΕΞΟΔΟ: «Οι πολυμήχανοι Έλληνες, γράψαμε με αγώνα και θυσίες το τέλος των μνημονίων», τραγουδά απ’ την Ιθάκη ο κορυφαίος του Χορού, και το «τραγούδι» αυτό γίνεται  αντίλαλος ενός παλαιότερου, δικού του τραγουδιού: «Νιώθουμε όπως οι επιστήμονες την εποχή του Μεσαίωνα…  Δεν λέμε βέβαια ότι η γη γυρίζει, λέμε κάτι εξίσου προφανές, ότι η λιτότητα καταστρέφει, και οι αντίπαλοί μας μάς στέλνουν στην Ιερά Εξέταση των media που ελέγχουν. Είμαστε, όμως, βέβαιοι ότι στο τέλος ο Διαφωτισμός θα νικήσει τον Μεσαίωνα και η ελπίδα τον φόβο…»*

Μα έτσι κι αλλιώς, η Ιθάκη είναι μόνο η αρχή του τέλους της Οδύσσειας: «για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή», επιμένει ο ποιητής.

*Ρήση του συγγραφέα Οκτάβιου Παζ

**Ο Αλέξης Τσίπρας σε  μήνυμά του προς τους Έλληνες, πριν ακόμα γίνει πρωθυπουργός.