Εμείς τώρα… «ανήκομεν εις την Δύσιν»;

Σαράντα χρόνια μετά τον ιστορικό αφορισμό του Κωνσταντίνου Καραμανλή η γεωπολιτική έννοια «Δύση» κλονίζεται σε βαθμό κατάρρευσης

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής

Από την ΑΥΓΗ της Κυριακής, 17/6/2018

«Ανήκομεν εις την Δύσιν» τόνιζε εμφατικά το 1977 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, απευθυνόμενος προς τον Ανδρέα Παπανδρέου. Και υποστήριζε τον διάσημο, εν τέλει, αφορισμό του με την αφελή ειλικρίνεια επαρχιώτη δασκάλου: «Η Ελλάς, θέλετε από παράδοση θέλετε από συμφέροντα, ανήκει στον δυτικό κόσμο, όπως άλλοι λαοί ανήκουν στους Αδεσμεύτους, ανήκουν στους Ανατολικούς, ανήκουν στους Αφρικανούς… Υπό αυτή την έννοια ανήκομεν εις την Δύσιν...»

Όχι, «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» αντιδρούσε πάραυτα  ο μέγας δημαγωγός, αμφισβητώντας την χρησιμότητα της ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ και εμμένοντας στην άποψη-σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».

Σήμερα, 40 χρόνια μετά, η συγκεκριμένη διένεξη φαντάζει γραφική, αφού η πάλαι ποτέ γεωπολιτική έννοια «Δύση» αμφισβητείται ακόμα και ως ιδεολόγημα: «Ταλαιπωρημένοι και απογοητευμένοι με την ιδέα της ‘Δύσης’, οι Αμερικανοί στοχαστές και υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων αναζητούν κάτι λιγότερο ιδανικό, κάτι με το οποίο μπορούν να εργαστούν στο πλαίσιο της νέας πραγματικότητας», έγραφε προ ημερών ο συντηρητικός Πορτογάλος πολιτικός επιστήμονας Bruno Macaes* στο The American Interest, σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του με τίτλο «Η μετατόπιση του αμερικανικού άξονα από τη Δύση»

Το έναυσμα για το άρθρο αυτό ήταν το… μπουρλότο που έριξε ο Αμερικανός πρόεδρος στη σύνοδο των G7 στο Μαλμπέ: η ακραία σύγκρουσή του με τον Καναδό πρόεδρο Τζάστιν Τριντό. Με ενθύμιο εκείνη τη φωτογραφία με τη Μέρκελ πλαισιωμένη από τους συστημικούς G5 εταίρους της να διδάσκει δασμολογικό… προτεσταντισμό στον «παρτάκια» Ντόναλντ Τράμπ…

*******

Το καραμανλικό δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν» ήταν κάτι εκ των ων ουκ άνευ για τους Ευρωπαίους – και όχι μόνον –  συντηρητικούς πολιτικούς ηγέτες, ιδιαίτερα τους ηγέτες μικρών και αδύναμων χωρών, όπως οι δικοί  μας Κωνσταντίνος Καραμανλής – Κώστας Μητσοτάκης – Κώστας Σημίτης – Κώστας Καραμανλής – Γιώργος Παπανδρέου – Αντώνης Σαμαράς. Για τους ελάχιστους  προοδευτικούς δε (Ανδρέας Παπανδρέου, Φρανσουά Μιτεράν, Αλέξης Τσίπρας), το ακανθώδες σημείο μιας αναγκαστικής προσγείωσης, ακόμα και μετά τον κλονισμό  και την αποσταθεροποίηση που προκάλεσε η πτώση του Τείχους και η παγκοσμιοποίηση στην έννοια «Δύση» και την γεωπολιτική ουσία της…

Γνωρίζουμε όλοι ότι αυτό που ακολούθησε την επέμβαση στο Ιράκ ήταν κάτι το… διαφορετικό. Η επεκτατική κίνηση ξαφνικά σταμάτησε, εξαφανίστηκε, τα δύο μισά «συνενώθηκαν», το φράγμα μεταξύ τους κατέρρευσε: η αμερικανική εξωτερική πολιτική αντιμετωπίζει σήμερα την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία ως μέρος του ίδιου συστήματος, υπερασπίζοντας τα συμφέροντά της σε ένα σύστημα σχέσεων εντός του οποίου καταβάλλει προσπάθειες να καταλάβει το κέντρο. Η κρίσιμη διαφορά είναι ότι το σύστημα δεν έχει πλέον δυναμική. Δεν βρίσκεται στη διαδικασία προσέγγισης μιας ιδανικής κατάστασης.

*******

Ωστόσο, ένας νέος κόσμος αναδύεται. Η συλλογική αίσθηση  – η οποία κατ’ ουδένα τρόπο περιορίζεται στον Τραμπ και τα καμώματά του στη σύνοδο των G7 – είναι ότι ο δυτικός ιδεαλισμός δεν είναι πλέον διαχειρίσιμος: «ένας τρόπος για να το θέσει κανείς είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μεταβάλλονται σε μια ρεαλιστική εξουσία σε έναν κόσμο πολλών ιδεαλισμών», είναι η αιτίαση του Bruno Macaes για τη μετατόπιση του αμερικανικού άξονα από τη Δύση: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τουλάχιστον πεπεισμένες ότι η Δύση - ως ιδέα και ως σύνολο συμφωνιών και θεσμών - πρέπει να αλλάξει προκειμένου να αντιμετωπίσει έναν ριζικά νέο κόσμο, έναν κόσμο όπου η Κίνα αποτελεί μια ιδιαίτερη, ολοένα διογκούμενη απειλή. Το δόγμα business as usual δεν έχει πλέον καμιά χρησιμότητα, ιδιαίτερα στον οικονομικό τομέα…».

Και εμείς τι κάνουμε; Εξακολουθούμε να… «ανήκομεν εις την Δύσιν» του Κωνσταντίνου Καραμανλή, παλινδρομούμε στις ανδρεϊκές αυταπάτες ή συνάδουμε ως φτωχοί συγγενείς με την παιδική αντίδραση «τι είχαμε – τι χάσαμε» των Μακρόν και Τριντώ στο μπουρλότο Τράμπ κατά του δυτικού ιδεαλισμού;  

Κάθε άλλο: για να επιβιώσεις στις διαλυτικές διεθνείς συνθήκες του παρόντος, ακόμα και αν ανήκεις κάπου, πρέπει να φαίνεται ότι δεν ανήκεις σε κανέναν, με τρόπο που να δείχνει ότι μπορεί και να ανήκεις  σε… όλους ή στον καθένα ξεχωριστά, μονολόγησε ο διπλωμάτης μέσα μου και ήταν σαν να μου περιγράφει τη πολύτροπη και πολυεπίπεδη διπλωματία που ασκεί η ελληνική κυβέρνηση διά του υπουργού των Eξωτερικών της Νίκου Κοτζια. Ο οποίος, όπως έλεγε ένας συριζαίος φίλος, «αν δεν μας προέκυπτε ως υπουργός Eξωτερικών θα έπρεπε να εφευρεθεί»!

*Ο Bruno Macaes  είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Hudson και είχε χρηματίσει υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Πορτογαλίας στην περίοδο της κρίσης