Brexit: Αναζητώντας το αίτιο και το αιτιατό

Ό,τι συνέβη δεν είναι παρά η τήξη της κορυφής του ευρωπαϊκού παγόβουνου: η διάλυση της ΕΕ... επαφίεται στα αίτια της συγκρότησης της... 

Στο θεατρικό έργο του σπουδαίου Ιρλανδού ποιητή Μπρένταν Μπήαν "Ένας Όμηρος", μερικοί κυνηγημένοι πρώην επαναστάτες μαχητές του ΙΡΑ (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός) βρίσκουν καταφύγιο σε ένα άθλιο μισογκρεμισμένο κατάλυμα απόκληρων της ζωής, στο Δουβλίνο. Κουβαλούν μαζί τους έναν νεαρό Άγγλο στρατιώτη που κρατούν ως όμηρο, προκειμένου να τον ανταλλάξουν με έναν "δικό τους" κρατούμενο στις φυλακές του Μπέλφαστ, που απειλείται με άμεση εκτέλεση. Ο νεαρός Άγγλος όμηρος αμύνεται, προσπαθώντας να τεκμηριώσει την αθωότητά του με έναν ειλικρινή έμμετρο αυτοπροσδιορισμό: Είμ’ Άγγλος νιος και τυχερός / θέλω τον βασιλιά / κι ας ακριβαίνουν τον καπνό, / φτάνει που με ρωτάν. / Την γριά Αγγλία την αγαπώ / από δύση σ’ ανατολή, / απ’ τον Ιορδάνη ποταμό / ως του Άτλα την ακτή. / Την γριά Αγγλία όπου κι αν βρεθώ / την έχω στην καρδιά, / μόνο αυτούς τους νέγρους / να έδιωχνα έξω με μια κλωτσιά. 

Αν σας πω τώρα ότι το ποίημα αυτό (που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη για λογαριασμό της ιστορικής παράστασης του 1962) μεταφέρει στον χρόνο το αίτιο και το αιτιατό του Brexit, πιθανόν να γελάσετε• να νομίσετε ότι τρολάρω τον Βέλτσο, ή κάτι τέτοιο. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, αυτό ακριβώς συμβαίνει: ειδικά στον στίχο "κι ας ακριβαίνουν τον καπνό, / φτάνει που με ρωτάν" και στον άλλο, αυτόν που λέει "μόνο αυτούς τους νέγρους / να έδιωχνα έξω με μια κλωτσιά". Φτάνει, στη δεύτερη περίπτωση ο ρατσισμός να πολλαπλασιαστεί, στη θέση της λέξης "νέγρους" να βάλουμε τη λέξη "ξένους". Όλους τους ξένους και τους... "νέγρους" μαζί... 

Θέμα κουλτούρας 

Έτσι είναι. Αναζητώντας το αίτιο και το αιτιατό του Brexit, οδηγείσαι αναπόφευκτα στην εποχή της αποικιοκρατικής ¨γριάς Αγγλίας". Και αμέσως μετά, στην εθνικιστική και ρατσιστική κουλτούρα που εγκαταστάθηκε στον ιδεοψυχισμό της Αγγλικής αστικής τάξης (και όχι μόνον) κατά την μετααποικιακή περίοδο, καθώς οι "νέγροι" σφετερίζονταν "λευκό" ζωτικό χώρο του "νησιού". Όχι ως δούλοι όπως παλιά, αλλά ως παρίες "συγκάτοικοι" στην αρχή, και ως ισόνομοι (ποτέ ισότιμοι!) ανταγωνιστές στον εργασιακό χώρο στην πορεία... 

Έκτοτε, τα εθνικιστικά και ξενοφοβικά σύνδρομα που υποβόσκουν στην αγγλική κουλτούρα αφυπνίζονται σε κάθε περίοδο οικονομικής και εργασιακής ή γεωπολιτικής κρίσης και εκδηλώνονται φοβικά σε κάθε απόπειρα ουσιαστικής ευρωπαϊκής ενοποίησης: συνθήκη Σένγκεν, νομισματική ενοποίηση, ελεύθερη μετακίνηση εργαζομένων. "Ήταν μια εξέγερση ενάντια στην ελεύθερη μετακίνηση εργαζομένων εντός της Ε.Ε.", σχολιάζει* ο Πoλ Μέϊσον το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που οδήγησε στο Brexit. Και έχει απόλυτο δίκιο, αφού η συγκεκριμένη μετανάστευση ρίχνει τους μισθούς για τα κατώτερα στρώματα των εργαζομένων και "βάζει εμπόδια στις δημόσιες υπηρεσίες, που ήδη περικόπτονται λόγω της λιτότητας". 

Ο Άγγλος δημοσιογράφος προσθέτει μια ακόμα παρενέργεια του ζητήματος της "μετανάστευσης" και της μετακίνησης πληθυσμών ως αίτιο και αιτιατό του Brexit: πυροδότησε μια ευρύτερη δυσαρέσκεια για την αποτυχία του πληθυσμού να επωφεληθεί από την ανάκαμψη και για τις περιορισμένες προοπτικές της επόμενης γενιάς... 

Μετά Brexit ρατσισμός

Ο εθνικισμός και η ξενοφοβία ως βασικό αίτιο και αιτιατό του Brexit τεκμηριώνεται από ένα πλήθος αντιδράσεων ρατσισμού και χουλιγκανισμού του σκληρού πυρήνα των νικητών του δημοψηφίσματος που κατεγράφησαν από έγκυρες βρετανικές εφημερίδες, όπως ο Guardian: «Στείλτε τους πίσω» για τους μετανάστες, λεκτικές επιθέσεις σε μουσουλμάνες γυναίκες, εκφοβισμός από θαμώνες μπαρ σε Πολωνέζα σερβιτόρα – «τι γελάς αφού θα τα μαζέψεις να φύγεις» - απειλητικά συνθήματα στις τουαλέτες σχολείου εναντίον Ρουμάνας μαθήτριας, δολιοφθορές στο Πολωνικό πολιτιστικό κέντρο στο Χάμερσμιθ του Λονδίνου που προκάλεσαν την διαμαρτυρία του Πολωνού πρέσβη και άλλα επεισόδια που σε κάνουν να μην αισθάνεσαι άνετα πια αν είσαι ξένος στο Ηνωμένο Βασίλειο... 

Ένα δεύτερο αίτιο για το Brexit, σαφώς αποσπασμένο από την ξενοφοβική και ρατσιστική αγγλική κουλτούρα, ήταν η αγανάκτηση των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων κατά της νεοφιλελεύθερης ελίτ. Που, όπως και στην ελληνική περίπτωση, συντρίβει και στη Βρετανία τη Δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη: "ναι, ήταν και μια ψήφος κατά του κατεστημένου, όπως ακριβώς και στην περίπτωση της Ελλάδας πέρυσι το καλοκαίρι", συγκρίνει ο Πόλ Μέϊσον: η μπουρζουαζία και τα κεντρώα κόμματα, ενωμένα, είπαν ψέματα, τρομοκράτησαν. Αλλά αυτό δεν λειτούργησε..." 

Το αιτιατό (το Brexit) δεν είναι παρά η τήξη της κορυφής του ευρωπαϊκού παγόβουνου. Και το αίτιο (του Brexit) δεν αρκεί για να "λιώσει" το "παγόβουνο", να το διαλύσει οριστικά: η διάλυση της Ε.Ε. επαφίεται στα αίτια της συγκρότησης της. Και ο νοών νοείτω... * Από συνέντευξή του Πόλ Μέϊσον στην ΑΥΓΗ (25 / 6/2016)

Νίκος Τσαγκρής