Έξω απ' τα δόντια

Μου αρέσουν οι άνθρωποι που «τα λένε». Τους προτιμώ απ’ αυτούς που «κρύβουν λόγια», αυτούς που, όταν δημοσίως ομιλούν, φροντίζουν να μεταλλάσσουν τις ενδόμυχες σκέψεις τους, τις πραγματικές απόψεις τους, σε σκέψεις, απόψεις, συνάδουσες με το σύστημα αξιών που εκάστοτε υπηρετούν, το σύστημα που τους εκτρέφει.

Φυσικά, καθώς η διαδικασία μετάλλαξης επαναλαμβάνεται, αυτοματοποιείται. Έτσι, κάποτε, ο… κρυψίνους δεν έχει τίποτα να κρύψει: η ενδόμυχη, η προσωπική σκέψη, η διαδικασία που την παράγει, ατροφεί. Και ο «κρυψίνους» απομένει με τη μεταλλαγμένη σκέψη. Στο τέλος, την υιοθετεί, την υποστηρίζει, την κηρύσσει, σαν να είναι η δική του ενδόμυχη σκέψη…

Αναφέρομαι, κυρίως, στους ανθρώπους των οποίων ο λόγος είναι δημόσιος, διαμορφώνει γνώμη. Και ειδικά στους δημοσιογράφους και τους πνευματικούς ανθρώπους, τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Αλλά για να γίνω σαφής, θα δώσω κάποιες ενδεικτικές, κατά τη γνώμη μου, περιπτώσεις ενδόμυχων σκέψεων που, ακομπλεξάριστα και αλογόκριτα, εξελίχθηκαν σε δημόσιο λόγο:

Περικλής Κοροβέσης, σε εκπομπή του Στέλιου Κούλογλου: «…η πτώση της χούντας ήταν ημιτελής. Έπεσε η στρατιωτική κυβέρνηση, αλλά όχι και η ιδεολογία του καθεστώτος. Οι ακροδεξιές απόψεις είναι κυρίαρχες στον τηλεοπτικό λόγο: Πρετεντέρης, Ευαγγελάτος, Τράγκας, Κακαουνάκης κ.λπ., είναι μια ενδεικτική και όχι εξαντλητική αναφορά…».

Σίρλεϋ Μακ Λέιν, σε κάποια συνέντευξή της στην “El Pais: «Ποιος άντρας δεν ονειρεύτηκε να κοιμηθεί με τη μητέρα του και ποια γυναίκα δεν ονειρεύτηκε να κοιμηθεί με τον γιό της; Ας ξεπεράσουμε τα απωθημένα: ένας νεαρός εραστής είναι μια συναρπαστική εμπειρία που θα συνιστούσα σε κάθε γυναίκα…».

Βασίλης Ραφαηλίδης, σε άρθρο του στο «Έθνος»: «Τυχεροί όσοι δεν πήγαν ποτέ στη ζωή τους στο σχολείο. Γλίτωσαν την αποβλάκωση και διαφύλαξαν ακέραιη την ικανότητά τους να μαθαίνουν έξω από το σχολείο. Στο σπίτι, στο δρόμο, στην ταβέρνα, στη δουλειά, στους γάμους, στις κηδείες, στις εκλογές, στην εκδρομή, στα ταξίδια, στην παρέα, στη διαδήλωση, στη βιβλιοθήκη, στον έρωτα…».

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ενδόμυχων σκέψεων που εκδηλώθηκαν δημοσίως χωρίς μετάλλαξη, σχολιάζοντας με τόλμη κατεστημένες αρχές, θεσμούς, δημόσια πρόσωπα.
Σκέψεις αντίστοιχα τολμηρές, βαθειά αληθινές, ριζοσπαστικές, κυκλοφορούν σε χιλιάδες εγκεφάλους πνευματικών ανθρώπων, ανθρώπων που διαμορφώνουν γνώμη. Αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν «τα λένε», κρύβουν λόγια. Ρετουσάρουν την ενδόμυχη σκέψη τους, ούτως ώστε ο δημόσιος λόγος τους να διαμορφώνει γνώμη συνάδουσα με τα συμφέροντα του συστήματος που υπηρετούν.

Βεβαίως, δεν φτάνει να «τα λες», έχει σημασία οι άνθρωποι που «τα λένε», κάποιοι απ’ αυτούς, εν πάση περιπτώσει, να προσθέτουν ή να αφαιρούν στοιχεία, προϊόντα παραγωγικής σκέψης, στην ελληνική και στην παγκόσμια κουλτούρα। Να την πλουτίζουν, να τη βελτιώνουν. Όμως, στις παρούσες συνθήκες, συνθήκες υποταγής του πνεύματος στην ύλη, ασύδοτης εμπορευματοποίησης της σκέψης, εκπόρνευσης της πληροφορίας, η αναζήτηση μη μεταλλαγμένου, αλογόκριτου δημόσιου λόγου μεταβάλλεται, πολλάκις σε ουτοπία.

Νίκος Τσαγκρής