25 Οκτωβρίου 2011

Μια σφαίρα στον θώρακα


Εντελώς τυχαία, σε μια περιστασιακή επέμβαση, οι γιατροί
βρήκαν στον θώρακα 86χρονου μια σφαίρα που είχε ξεμείνει εκεί από τότε που πολέμησε στο Αλβανικό μέτωπο. Η είδηση έκανε θραύση. Η εχθρική σφαίρα πήρε μια περίοπτη θέση στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και προκάλεσε μιαν απρόβλεπτη συγκίνηση στο πατριωτικά αδρανές ελληνικό σύμπαν του 21ου αιώνα…

Φαντάστηκα τους αποδέκτες της είδησης να αισθάνονται μια βαθιά τρυφερότητα για τον 86χρονο και να φαντασιώνουν, εμπρός στην εικόνα της μπρούτζινης σφαίρας, εικόνες από το αλβανικό μέτωπο: Τα χιονισμένα βουνά της Πίνδου, τους Έλληνες φαντάρους να σέρνουν τα πόδια τους τραβώντας τα μουλάρια με τα εφόδια, τις μάχες στα χαρακώματα, την ιταλική σφαίρα να καρφώνεται στο στήθος του Έλληνα φαντάρου. Που τώρα είναι 86 χρόνων. Και οι γιατροί βρήκαν μετά από 48 χρόνια την ιταλική σφαίρα στον θώρακά του.

Όμως, όλοι ξέρουμε τι συνέβη στo Αλβανικό μέτωπο. Γιατί λοιπόν τόση συγκίνηση, τόσες πληγές ν’ ανοίγουν πάλι, ξαφνικά, στη θέα μιας σφαίρας που ταξίδεψε στο χρόνο, από το '40 έως το '98, κρυμμένη στο θώρακα ενός συμπατριώτη μας;

«Οι μεγαλύτερες πληγές προέρχονται απ’ αυτό που βλέπεις παρά απ' αυτό που ξέρεις» έλεγε ο Ρολάν Μπαρτ: μέσα από την σφαίρα που βγήκε από τον θώρακα του 86χρονου, απελευθερώθηκαν εικόνες που συγκινούν και πληγώνουν, οι εικόνες του Αλβανικού μετώπου. Ιστορίες που τις ξέραμε μεν, αλλά η εχθρική σφαίρα που βγήκε από τον θώρακα του πολεμιστή 48 χρόνια μετά, μας έκανε να τις ξαναδούμε εικονογραφημένες, σαν μέσα από μια κλειδαρότρυπα.

Η εικόνα είναι ανίκητη, έχει πάντα την τελευταία λέξη: Καμιά γνώση δεν μπορεί να της αντισταθεί, να τη διευθετήσει, να την εκλεπτύνει...

Ο Ρολάν Μπαρτ είναι ακαταμάχητος όταν μιλάει για την εικόνα: η εικόνα αποτέμνεται. Είναι καθαρή και ξάστερη σαν γράμμα. Ακριβής, πλήρης, επιτηδευμένη, οριστική, δεν μου αφήνει καμιά θέση. Είμαι αποκλεισμένος από την εικόνα όπως κι από την αρχέγονη σκηνή. Που, ίσως, και αυτή να μην υπάρχει παρά μόνο στο βαθμό που αποτέμνεται απ' το περίγραμμα της κλειδαρότρυπας...

Η εικόνα της μπρούτζινης σφαίρας, καθώς βγήκε (40 χρόνια μετά!) από τον θώρακα του 86χρονου έγινε μια εικόνα ακριβής, πλήρης, επιτηδευμένη. Μια εικόνα οριστική για μια στιγμή της ιστορίας μας και του ρόλου των συμπατριωτών μας σ' αυτήν. Μια εικόνα που πληγώνει και συγκινεί…

Νίκος Τσαγκρής, 1998 ( χρονογράφημα δημοσιευμένο στο ΕΘΝΟΣ)