27 Ιουνίου 2013

Τα μεγάλα ΝΑΙ και τα μεγάλα ΟΧΙ


Κορυφαίο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ μου εμπιστεύτηκε την απαισιοδοξία του για το μέλλον της δικομματικής κυβέρνησης και τη δυσφορία του για την συμμετοχή του κόμματός του σ’ αυτήν. Τον ρώτησα τι, κατά την γνώμη του, ανάγκασε τον Ευ. Βενιζέλο να συμπορευτεί ως το τέλος με το ακροδεξιό σύστημα Σαμαρά. Μου απάντησε με ένα πονηρό χαμόγελο.

-Ξέρω, φταίνε οι ανειλημμένες υποχρεώσεις του, προσπάθησα να τον… διευκολύνω να γίνει ομιλητικός.

-Αγαπητέ μου, στην εποχή μας είναι εξαιρετικά δύσκολο, ακόμα και για τον πιο χαρισματικό πολιτικό, να πει το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι, μου απάντησε σιβυλλικά…

Αναπόφευκτα συνέδεσα τον χρησμό αυτό με την αδυναμία του προέδρου του ΠΑΣΟΚ να πει ένα καθαρό ΟΧΙ (ή και ένα καθαρό ΝΑΙ)  στα διαπλεκόμενα συμφέροντα των οποίων, ως γνωστόν, αποτελεί οργανικό μέλος: την οικονομική και μιντιακή ελίτ που διαχρονικά στηρίζει – για να τον – και τον στηρίζει.

Ανάλογη είναι η αδυναμία του Αντώνη Σαμαρά να πει ένα καθαρό ΟΧΙ (ή ένα καθαρό ΝΑΙ) στο σύστημα Μέρκελ, του οποίου (από τότε που πήρε το πρωθυπουργικό χρίσμα) αποτελεί οργανικό μέλος και το υπηρετεί∙ και εκείνο τον στηρίζει. Και, ακόμα πιο επώδυνη είναι η αδυναμία της Ε.Ε. να πει το μεγάλο ΟΧΙ στην παρανοϊκή και εγκληματική δικτατορία των Αγορών…   

         

  Η σταδιακή απώλεια της Δημοκρατίας  


Η άρνηση είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, η πλέον  πολυτελής λειτουργία στο πλαίσιο της Δημοκρατίας. Τόσο πολυτελής, όσο η ρήξη, όσο η επανάσταση. Είναι φυσικό, λοιπόν, να μην χωράει εύκολα στην εφαρμοσμένη πολιτική, που είναι  μια λειτουργία ευτελής, μια διαδικασία. Πολλές φορές δε, γίνεται τόσο ευτελής, όσο η διαχείριση πολιτικών πραγμάτων ή καταστάσεων, από οικονομικά πράγματα ή καταστάσεις. Όπως στην σημερινή Ευρώπη, στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, ειδικά στη χώρα μας όπου η Δημοκρατία ψυχορραγεί, καθώς οι ηγεμόνες της ευρωζώνης έχουν μετατοπίσει την έδρα της νομιμότητας, από το Σύνταγμα και το Κοινοβούλιο στην Επιχείρηση, στις Τράπεζες, στις Αγορές.

Πιο συγκεκριμένα το θέτει ο Νόαμ Τσόμσκυ*: Βιώνουμε τη σταδιακή απώλεια της Δημοκρατίας. Η αντιπροσώπευση εξαντλείται – στην Ευρώπη προσφάτως, ενώ στις ΗΠΑ σχεδόν εξ υπαρχής – στην εκπροσώπηση οικονομικών συμφερόντων: μόλις το 1/10 του 1%, στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας, καταφέρνει να παίρνει αυτό που θέλει. Αυτό σημαίνει πως καθορίζει την πολιτική. Έτσι η Δημοκρατία μετατρέπεται σε πλουτοκρατία», με συνέπεια να παρατηρείται μία συνεχής "παρακμή των δικαιωμάτων των πολιτών. (……) Στις ευρωπαϊκές χώρες της κρίσης, άλλωστε, οι εκλογές δεν παίζουν πια σχεδόν κανέναν ρόλο, ακριβώς όπως και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου που διοικούνται από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα... 

  


Η άρνηση ως θέληση δύναμης


Αλλά και όταν η πολιτική ασκείται ως πολιτική, ως θεώρηση δηλαδή των πολιτικών προβλημάτων με στόχο την εφικτή λύση τους, η άρνηση, όταν εκδηλώνεται, εκδηλώνεται στα πλαίσια του εφικτού. Είναι άρνηση-θέση, ή ακόμα και άρνηση-κατάφαση…

Κατά τον Νίτσε, η άρνηση εκδηλώνεται ως θέληση δύναμης και μπορεί να θέσει σε κίνηση όλη την ανθρώπινη Ιστορία. Θέληση δύναμης, που μπορεί να μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε υπεράνθρωπο.

Για τον Φρόιντ, η άρνηση είναι η εκδήλωση των δυνάμεων της ζωής που επιθυμούν να αρνούνται οτιδήποτε αντιτίθεται σ’ αυτές.

Κατά τον Χέγκελ, η άρνηση εξακολουθεί να δρα σε όλη την ανθρώπινη Ιστορία, παράγοντας το καινούργιο, κάθε φορά το καινούργιο.

Ο Μαρξ αντιλαμβάνεται την άρνηση ως άρνηση της εργασίας, η οποία πολεμά τη φύση και τους ανθρώπους, δημιουργεί τον αλλοτριωμένο από τις ανθρώπινες και κοινωνικές αφθονίες κόσμο: η ανθρωπότητα, λοιπόν, οφείλει να οικειοποιηθεί αναλογικά (κολεκτιβίστικα) αυτόν τον κόσμο ύστερα από την κατάργηση της περιουσίας και της γραφειοκρατικής τάξης των υπαλλήλων του κράτους, πράγμα που θα επιτρέψει στη δημιουργική πολυδραστηριότητα των ανθρώπων να αναπτυχθεί υλιστικά και πνευματικά, σαν παιχνίδι…


Το «Χεγκελιανό» ΟΧΙ του ΣΥΡΙΖΑ


Ωστόσο, η πίεση που υφιστάμεθα είναι ασφυκτική, η ευρωζωνική τυραννία μας συνθλίβει, κάποιος πρέπει να βγει μπροστά, να πει το μεγάλο ΟΧΙ στο απολυταρχικό σύστημα εξουσίας του Βορά που σκλαβώνει τον Νότο . Θα είμαστε δε εξαιρετικά ευτυχείς αν οι συσχετισμοί επέτρεπαν, να αρθρωθεί το Μαρξιστικού τύπου ΟΧΙ , «η άρνηση που επιτρέπει στη δημιουργική πολυδραστηριότητα των ανθρώπων να αναπτυχθεί υλιστικά και πνευματικά, σαν παιχνίδι». Όμως, στο τωρινό καπιταλιστικό σύμπαν, αυτό είναι αδύνατον, θα έμοιαζε με επένδυση στην απόλυτη ουτοπία…

Αν θέλουμε όμως μπορούμε, μπορούμε να πούμε ένα ΟΧΙ, εκείνο της Χεγκελιανής άρνησης «που δρα στην παγκόσμια ιστορία παράγοντας το καινούργιο, κάθε φορά το καινούργιο». Αλλά κι αυτό διόλου εύκολο δεν είναι: στο σημερινό νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό σύμπαν, το παιχνίδι της πολιτικής είναι, κατά συνθήκη, ένα στημένο παιχνίδι. Τις περισσότερες φορές βρώμικο, λίγες φορές καθαρό, αλλά ποτέ τόσο καθαρό όσο η απόλυτη θέση ή η απόλυτη άρνηση. Γι αυτό και τα  μεγάλα ΟΧΙ – όπως και οι πολιτικοί ηγέτες που έχουν το σθένος να τα αρθρώσουν – είναι είδη υπό εξαφάνιση, ιδιαίτερα στην πολιτική περιοχή της Ευρωζώνης.

Μόνη εξαίρεση ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο μόνος ευρωπαϊκός πολιτικός οργανισμός που τόλμησε να αρθρώσει «το ΟΧΙ που δρα παράγοντας το καινούργιο». Ένα ΟΧΙ που, πέρα από την (αναμενόμενη και ως καταλυτική) επίδρασή του στην εξέλιξη των ελληνικών πολιτικοοικονομικών και κοινωνικών πραγμάτων, ανοίγει το δρόμο για τη διαμόρφωση, «στην εποχή της αποδόμησης του ιστορικού συστήματος στο οποίο ζούμε, μιας νέας αριστερής ιδεολογίας*». Μιας κοσμοθεωρίας (μιας αντισυστημικής πολιτικής πλατφόρμας) που στοχεύει στην αποτροπή της αποικιοποίησης των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, την οικονομική και πολιτική απελευθέρωσή των ευρωπαίων δουλοπαροίκων (όλων υμών) και «*την εδραίωση ενός συστήματος που κατά κύριο λόγο θα εννοεί την κοινωνική ισότητα και θα είναι δημοκρατικό: εξαρτάται από το εάν αυτοί που σχεδιάζουν αυτή την έκβαση είναι ικανοί να συστηματοποιήσουν από κοινού μια ουσιαστική στρατηγική πολιτικής αλλαγής…»


* Από ομιλία του Νόαμ Τσόμσκι σε εκδήλωση του Global Media Forum της DW στη Βόννη.


**Immanuel Wallerstein, «Μετά τον Φιλελεφθερισμό» (Εκδόσεις Ηλέκτρα 2004)


*** Immanuel Wallerstein, Μετά τον Φιλελεφθερισμό (Εκδόσεις Ηλέκτρα 2004)

12 Ιουνίου 2013

Το ΛΑΘΟΣ του Αντώνη Σαμαρά…


«Απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται να δει ένα άλογο να καλπάζει πάνω σε μια ντομάτα», είχε πει ο Αντρέ Μπρετόν σε μια έξαρση προπαγανδιστικής φρενίτιδας, εκβιάζοντας την σουρεαλιστική θεώρηση των πραγμάτων… Όχι, δεν προτίθεμαι να εκβιάσω την προσοχή του αναγνώστη με εντυπωσιακές αναφορές, αναφέρομαι στον Έλληνα πρωθυπουργό, τον Αντώνη Σαμαρά. Και είναι εκείνος που, δυο μήνες τώρα, εκβιάζει μια σουρεαλιστική εικόνα της χώρας, μια εικονική πραγματικότητα εφάμιλλη της μπρετονικής εικόνας του αλόγου που καλπάζει πάνω σε μια ντομάτα: απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται να δει την Ελλάδα να καλπάζει πάνω σε ένα success story. Και, απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται ότι η Ελλάδα βρίσκεται στον αστερισμό λίγο πριν την ανάκαμψη (ακριβώς έτσι, «στον αστερισμό λίγο πριν την ανάκαμψη»). Και, απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται ότι το μόνο μελανό σημείο των τελευταίων χρόνων είναι οι νεοναζί και ότι για την ύπαρξή τους ευθύνεται ο ΣΥΡΙΖΑ. Και, απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται ότι είμαι γεννημένος dealer και ότι μοσχοπούλησα την ΔΕΠΑ την ΔΕΣΦΑ και τον ΟΠΑΠ, και ότι η κυβέρνησή μας διορθώνει «το λάθος» του ΔΝΤ, και των Βρυξελών, και, και, και…

Μια… μελισσούλα απ’ το Μαξίμου

Και ύστερα ήρθαν οι μέλισσες! Του Μαξίμου. Με τον κορυφαίο κηφήνα Κεδίκογλου, να εξαγγέλλει τον τελευταίο εκβιασμό της Βασίλισσας: «απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται ότι το δημόσιο συμφέρον απαιτεί το κλείσιμο της ΕΡΤ». Μια μελισσούλα, μάλιστα, των κυβερνητικών παρασκηνίων, πηγή μου ασφαλής και αστείρευτη επί 25 συναπτά έτη, με ιστορικές, λόγω Β’ Πανελλαδικής – αν καταλαβαίνετε τι εννοώ – διασυνδέσεις στο χώρο των συμβούλων της Βασίλισσας, sorry, του κ. Σαμαρά, ας το πούμε ξεκάθαρα τώρα, μου εμπιστεύτηκε την στιχομυθία της διαβούλευσης που προηγήθηκε της απόφασης για το κλείσιμο της ΕΡΤ. Και οδήγησε σ’ αυτήν:

- Πιστεύεις ότι δεν θα έχω πρόβλημα με τους άλλους;
- Κανένα πρόβλημα. Το ξέρεις, σαν τρελοί το θέλουν κι αυτοί. Να στηθεί το καινούργιο μαγαζί, να βάλλουν τους δικούς τους μέσα, να κάνουν παιγνίδι… Άλλωστε και το επιχείρημα των 2.500 απολύσεων για να πάρουμε τη δόση είναι πειστικό και γι’ αυτούς και για όλους. Το ‘χουμε δουλέψει, το ξέρουμε. Στο τέλος – τέλος, μπορούμε και να το εκβιάσουμε. Αυτοί είναι που τρέμουν τις εκλογές. Και ξέρουν ότι εμείς δεν κολλάμε…

- Φοβάμαι όμως ότι θα υπάρξουν αντιδράσεις από τους δημοσιογράφους, τον κόσμο…
- Τίποτε απολύτως. Μόνο οι συριζαίοι της ΕΣΗΕΑ. Και αυτό, ξέρεις, το ελέγχουμε: «για όλα φταίει ο Τσίπρας και τα λοιπά…» (γέλια…)
- Χωρίς ενημέρωση λες;
- Φυσικά χωρίς ενημέρωση. Αιφνιδιασμός στη στρατηγική της πυγμής! Έχω γράψει ήδη την ανακοίνωση του Κεδίκογλου. Πάμε να το εκβιάσουμε!..


Όταν ελέγχεις τα media μπορείς…

«Σιγά τον εκβιασμό», θα μπορούσε να σχολιάσει ο έξυπνος συριζαίος, να πούμε, κάθε πολιτικά και κοινωνικά έμπειρος πολίτης, εν πάση περιπτώσει. Αλλά δεν είναι έτσι, εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με τον «εκβιασμό» ενός μεμονωμένου παρανοϊκού, ας πούμε, πολιτικού. Αντιμετωπίζουμε έναν «εκβιασμό» που υποστηρίζεται από έναν παντοδύναμο επικοινωνιακό στρατό, το σύνολο, σχεδόν των ΜΜΕ. Έναν μύθο που, ευθύς καθώς αρθρώνεται, μέσω του μιντιακού σύμπαντος, μεταβάλλεται σε εικονική πραγματικότητα: «Σε μια περίοδο που ο ελληνικός λαός υφίσταται θυσίες, δεν υπάρχουν περιθώρια για καθυστερήσεις ή για δισταγμούς. Όπως δεν υπάρχουν περιθώρια ανοχής για «ιερές αγελάδες» που παραμένουν άθικτες, όταν επιβάλλονται περικοπές παντού. Όταν πρέπει να τελειώνουμε με τα ελλείμματα και να βγούμε από την κρίση, δεν μπορούμε να ανεχόμαστε θύλακες αδιαφάνειας και δημόσιας σπατάλης. Η Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση, η ΕΡΤ, είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση μοναδικής αδιαφάνειας και απίστευτης σπατάλης και είναι εθνικό συμφέρον να κλείσει…»

Μύθος – παραμυθάκι – virtual reality

Στον σημερινό μαζικό πολιτισμό, τον επικοινωνιακό πολιτισμό, «ο μύθος δεν λειτουργεί ως μύθος, αλλά σαν παραμυθάκι που μπορεί να σοφιστεί ο κάθε ανοητούλης*» (συγνώμη κ. Σαμαρά, ζητήστε συγνώμη εκ μέρους μου κι απ’ τα παιδιά του επικοινωνιακού μηχανισμού σας) για να εξαπατήσει το «μεγάλο κοινό». Μεταβάλλοντας τον μύθο της αρεσκείας του, μέσω του τηλεοπτικού και μιντιακού, εν γένει, σύμπαντος που ελέγχει, σε εικονική πραγματικότητα. Αυτό, μας λέει ο Ρολάν Μπάρτ, συμβαίνει διότι, από τους μύθους της καθημερινότητας (αυτούς που φτιάχνονται για καθημερινή χρήση και όχι για την αιωνιότητα) δεν εκκενώνονται έννοιες: δεν υπάρχει λόγος να εκκενώνονται, αφού η χρήση τους είναι εφήμερη. Έτσι, το άκρως περιπεπλεγμένο σύμπλεγμα των ανθρωπίνων πράξεων και συμπεριφορών εκπίπτει σε κάτι το ουσιακό, παντελώς στερημένο διαλεκτικής, ανίκανο να οργανώσει φαντασιακά έναν κόσμο χωρίς αντιφάσεις, διότι τον οργανώνει επιπόλαια, επιφανειακά, χωρίς βάθος…

Μόνο ο λαός μπορεί να τους ανατρέψει

Αυτό ή περίπου αυτό: το σύστημα Σαμαρά που δεν είναι παρά το ίδιο σαπισμένο – όπως το ονόμασε ο… άσηπτος Βενιζέλος – σύστημα των διαπλεκομένων πολιτικοοικονομικών συμφερόντων, ανίκανο εξαρχής να επιδράσει στην ετερόδοξη πολιτική διεύθυνση της χώρας επιβιώνει στις κυβερνητικές καρέκλες χάρις σε μια σειρά εφήμερων (επικοινωνιακών) μύθων που με την υποστήριξη του ελεγχόμενου επικοινωνιακού σύμπαντος, μεταβάλλονται σε εικονική πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα «ανίκανη να οργανώσει φαντασιακά έναν κόσμο χωρίς αντιφάσεις, διότι τον οργανώνει επιπόλαια, επιφανειακά, χωρίς βάθος…»

Όμως τον οργανώνει. Και τον συντηρεί μέρα τη μέρα, εβδομάδα την εβδομάδα, μήνα τον μήνα, μέσω των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών δελτίων, μέσω των πρωτοσέλιδων εντύπων και ηλεκτρονικών Μέσων. Και τον εκβιάζει: «απαιτώ να θεωρείται ηλίθιος όποιος αρνείται ότι το δημόσιο συμφέρον απαιτεί το κλείσιμο της ΕΡΤ»

Λάθος! Ο τελευταίος εκβιασμός ήταν τόσο ανόητος και ο εκβιαστής τόσο ασυνείδητος που διέγειρε συνειδήσεις προκαλώντας ατύχημα. Στον Σαμαρά, τον βασικό του σύμβουλο και, άμα λάχει, την κυβέρνηση των τριών: έχω συνείδηση του εαυτού μου διότι βρίσκομαι απέναντι σε άλλους που έχουν συνείδηση τον εαυτού τους, λέει ο φίλος μας ο Χέγκελ («Φιλοσοφία του πνεύματος», μετάφραση X. Βασιλειάδης, εκδόσεις «Αναγνωστίδης»). Αν βρεθώ, συνεχίζει, απέναντι σε κάποιον που δεν έχει συνείδηση του εαυτού του παρά το γεγονός πως εγώ, όπως όλοι οι άνθρωποι που τον περιβάλλουν, βρίσκομαι απέναντί του ίσα – ίσα για να αποκτήσει συνείδηση του εαυτού του, σημαίνει πως βρίσκομαι απέναντι σε έναν βλάκα και τότε…

Και τότε, επανέρχομαι στην πολιτική αυτοσυνειδησία. Ξεσηκώνομαι. Γίνομαι ένα με τους χιλιάδες συμπολίτες μου που ήδη ξεσηκώθηκαν. Βγαίνω στους δρόμους. Στο Σύνταγμα, στην Ομόνοια. Στη Μεσογείων, στο μέγαρο της ΕΡΤ. Παίρνω τη ζωή μου στα χέρια μου: ανατρέπω την συγκυβέρνηση των πολιτικά ανόητων και των εκβιαστών της τρόϊκας…

Νίκος Τσαγκρής

5 Ιουνίου 2013

Πλατεία Ταξίμ: τα ματωμένα όνειρα...


Σκέφτομαι την Τουρκία. Τη σκέφτομαι με τη σκέψη του μέσου Έλληνα: Μια χώρα μίζερη, αρπακτική, απολίτιστη, κοσμοφοβική, κομπλεξική... Σκέφτομαι την Κωνσταντινούπολη. Με την ίδια σκέψη, τη σκέψη του μέσου Έλληνα: Μια πόλη σαγηνευτική, κοσμοπολίτισσα, για πάντα αγαπημένη... Κάπως έτσι, ή ακριβώς έτσι. Τα αισθήματά μας για τη γείτονα παραμένουν διχασμένα, καθώς παραδίδονται από γενιά σε γενιά, συντηρώντας μια ιδιότυπη σχέση αγάπης - μίσους μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων: Αγάπη όταν σκεφτόμαστε την Τουρκία με το πολιτισμικό σήμα που μας εκπέμπει η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη και κάποιες ακόμα προγονικές πόλεις - «πατρίδες». Μίσος όταν τη σκεφτόμαστε με το «βαρβαρικό» περίβλημα της Άγκυρας και του ανατολικού βάθους.

Καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία; Έχω την αίσθηση ότι γνωρίζουμε περισσότερα για τον Τούρκο ποδοσφαιριστή Ιλάϊ Γκουντογκάν και τα κατορθώματά του στον τελικό του Τσάμπιονς Λίγκ μεταξύ Μπάγερν – Ντόρτμουντ, από όσα γνωρίζουμε για τον Τούρκο πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν και τα κατορθώματά του στα ημιτελικά της μάχης μεταξύ Ισλαμιστών – Κεμαλικών, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη…

«Θέλουν να διοικούν σαν σουλτάνοι»

Η «μάχη» έχει να κάνει και με τη συνταγματική μεταρρύθμιση∙ μια μεταρρύθμιση που, απ’ το 2010, σέρνεται στα κομματικά και στρατιωτικά βιλαέτια, σκοντάφτοντας πότε ανάμεσα στις ταλαντεύσεις της κεμαλικής στρατοκρατίας (που καλείται να «παραδώσει τα όπλα») και πότε ανάμεσα στους φόβους (όχι μόνο της αριστεράς) για μια συνταγματικά κατοχυρωμένη ισλαμοποίηση της χώρας. Ισλαμοποίηση που, ούτως ή άλλως, εν μέσω των συνταγματικών… καθυστερήσεων επιταχύνεται, και αυτό είναι ένα απ’ τα «κατορθώματα» του Ερντογάν, αλλά και η βασική αιτία για το λαϊκό ξέσπασμα στην πλατεία Ταξίμ: «Όλα όσα συμβαίνουν εδώ έχουν να κάνουν με την υπεροχή και το ότι θέλουν να διοικούν τον λαό σαν να είναι σουλτάνοι», απαντά η τουρκάλα διαδηλώτρια της πλατείας Ταξίμ, Σεκίν Μπαρμπάρος, όταν τη ρωτάει ο δημοσιογράφος για τα αίτια της εξέγερσης. Και προσθέτει: «πότε μας ρώτησαν τι είναι αυτό που επιθυμούμε; Έχουμε τρεις φορές πάνω σε τζαμιά κι όμως χτίζουν νέα τζαμιά. Έχουμε ήδη οκτώ εμπορικά κέντρα κοντά στην Ταξίμ και όμως θέλουν να χτίσουν κι άλλο…»

 Μαστίγιο και καρότο

Ο σουλτάνος Ταγίπ Ερντογάν: από το καρότο της οικονομικής ανάπτυξης και της βελτίωσης του οικονομικού επιπέδου της μέσης τουρκικής οικογένειας, στο μαστίγιο της κατάργησης βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Από το καρότο του «εκδημοκρατισμού» (με το δημοψήφισμα του 2010 για νέο Σύνταγμα) στο μαστίγιο της δημοκρατικής αποδόμησης: το πέρασμα σε έναν ακραίο αυταρχισμό με δεκάδες απαγορεύσεις ισλαμικής εμπνεύσεως (από τη μπύρα και το ρακί ως τον δημόσιο εναγκαλισμό και το φιλί), καθώς και δικτατορικές εφαρμογές (λογοκρισία των ΜΜΕ, δίκες δημοσιογράφων, βασανιστήρια, αστυνομικές βαρβαρότητες) και ρητορική του τύπου «το τουϊτερ και τα σόσιαλ μίντια είναι μπελάς…»

«Συμπεριφέρεται ως δικτάτορας», λέει ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ενώ ο Αβντίν Τερεκί, ένας εικοσάχρονος σκηνίτης της πλατείας Ταξίμ σαρκάζει: «μας κατάντησε νοσταλγούς ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος. Να γίνει κάτι να γλυτώσουμε από την καταπίεση!..»

Ζωντανό το «ενδιαφέρον» του στρατού…

Ένας Τούρκος φίλος, γνωστός συγγραφέας* στη χώρα του, μου γράφει πως ακόμα και τώρα, ο φόβος ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, ανεξάρτητα αν είναι υπαρκτός ή όχι, είναι ζωντανός στο υποσυνείδητο των Τούρκων: βέβαια, το ‘79 η επέμβαση έγινε με αφορμή την αδυναμία της τουρκικής Βουλής να εκλέξει πρόεδρο, μου θυμίζει. Αλλά και η εξέγερση στο Ταξίμ προέρχεται από μια κρίση, την κρίση της Δημοκρατίας. Είναι η πιο σοβαρή πολιτική κρίση μετά το ‘79-‘80. Πρόκειται για την μεγάλη αντεπίθεση των «κοσμικών» στις «κλιμακούμενες από το 2002, αντιδημοκρατικές κυβερνητικές επιλογές και ενέργειες», μια μεγέθυνση των ταραχών του 2010. Τότε η κόντρα είχε προκαλέσει το «ενδιαφέρον» του στρατού, τον οποίο η τουρκική νομοθεσία εξακολουθούσε να ορίζει ως θεματοφύλακα του κοσμικού κράτους! Αλλά και σήμερα, με την συνταγματική εκκρεμότητα, ο φόβος του πραξικοπήματος** ξυπνάει. Την ώρα που (τι μελαγχολία!) το ΑΚΠ και η κυβέρνηση Ερντογάν, αλλά και οι περισσότεροι από εμάς τους «κοσμικούς» της Ισταμπούλ, κι εσείς μαζί μας, οι Έλληνες, διεκδικούμε, ή λέμε ότι διεκδικούμε, την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση...

«Πίσω από την «Επανάσταση των Δέντρων» κρύβεται μια, εδώ και καιρό, διογκούμενη δυσαρέσκεια απέναντι στον άνθρωπο που έβαλε την Τουρκία στην Ευρώπη αλλά, σιγά – σιγά, αρχίζει να τη βγάζει από το παράθυρο» έγραψε ένας σχολιαστής του Εκόνομιστ. Είναι έτσι;

Η διάχυτη μελαγχολία της Πόλης

Στο βιβλίο του Ορχάν Παμούκ «Ισταμπούλ», είναι διάχυτη η μελαγχολία της Πόλης και των κατοίκων της. Ο συγγραφέας την αφήνει να χρωματίζει κάθε σελίδα, κάθε κεφάλαιο. Να βάφει με το λυπημένο γκρίζο της τα σοκάκια του Ταξίμ, τις παραλίες του Βοσπόρου, αλλά και τις μνήμες των προσώπων. Το μέσα και το έξω των Τούρκων της Πόλης, το βλέμμα τους, το ντύσιμό τους. Αποδίδει αυτή τη μελαγχολία –μέρος της, εν πάση περιπτώσει– σε ένα αίσθημα «ευρωπαϊκής απόρριψης» που, παραδοσιακά, εισπράττουν οι Τούρκοι της Πόλης. Αίσθημα του οποίου η άλλη όψη είναι η απόρριψη της απόρριψης: Δεν μας γουστάρετε - δεν σας γουστάρουμε...

Είμαι περίεργος να μάθω ποιο είναι το ποσοστό των Τούρκων της Πόλης που θέλουν την ένταξη στην Ε.Ε. Για τους αντίστοιχους Έλληνες, είμαι σίγουρος: Όσοι βλέπουν την Τουρκία με συναισθηματικό πρόσημο την Κωνσταντινούπολη. Και οι επαγγελματίες πολιτικοί και διπλωμάτες βέβαια, που πιστεύουν ότι, με την ένταξη της Τουρκίας, θα απαλλαγούν για πάντα από τις διεκδικητικές οχλήσεις της. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι περισσότεροι, Έλληνες και Τούρκοι, οι περισσότεροι ενταγμένοι ή μη «Ευρωπαίοι», να πούμε, δεν ήμαστε σε θέση να θέλουμε ή να μη θέλουμε. Γιατί δεν μπορούμε να δούμε – ούτε καν να φανταστούμε μπορούμε – οποιοδήποτε μέλλον σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση με αμφίβολο παρόν και μέλλον…

 *Τζαν Εργιουμλού (κυκλοφορεί στην Ελλάδα το μυθιστόρημά του Καλημέρχαμπα Σμύρνη)

** Στην Τουρκία έχουν γίνει τέσσερα στρατιωτικά πραξικοπήματα: το 1960, το 1971, το 1980 και το 1997. Περίπου 650.000 άτομα συνελήφθησαν και 1.683.000 κρατήθηκαν σε αστυνομικά τμήματα. 230.000 άτομα προσήχθησαν ενώπιον δικαστηρίων κυρίως για πολιτικούς λόγους και 517 καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ 7.000 αντιμετώπισαν κατηγορίες που επισύρουν την επιβολή θανατικής ποινής. Απ’ αυτούς που καταδικάστηκαν σε θάνατο εκτελέστηκαν 50. Εξάλλου, λόγω των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων συνθηκών που επικρατούσαν στις φυλακές, άλλα 299 άτομα, που κρατούνταν εκεί, πέθαναν. (πηγή: News Alert, Χ. Ματθόπουλος)

Νίκος Τσαγκρής