29 Μαρτίου 2017

Το Survivor και η αριστερή κουλτούρα…


Μια αυτοσαρκαστική απόπειρα προσέγγισης των παραμέτρων που αποδίδουν την τερατώδη τηλεθέαση στο reality του ΣΚΑΙ 

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής   

Χωράει το «Survivor» σε μια εφημερίδα της Αριστεράς; Η ερώτηση τέθηκε σε μια κουβεντούλα μεταξύ αριστερών δημοσιογράφων και η απάντηση ήταν μια σειρά αμήχανα και περιπαιχτικά χαμόγελα. Όμως, αλήθεια, χωράει ένα θέμα, ένα άρθρο έστω, για το «Survivor», την reality σειρά που προβάλλει ο ΣΚΑΙ και μονοπωλεί την τηλεοπτική θεαματικότητα, σε μια εφημερίδα που δηλώνει «εφημερίδα της Αριστεράς»; Όπως η «Εποχή» ας πούμε. Ή η Αυγή… 

Φοβάμαι ότι ακόμα και η ερώτηση φαντάζει ανούσια για κάθε παραδοσιακό - στρατευμένο αριστερό, ενώ αμφιβάλλω αν θα γλύτωνα την περιφρονητική καζούρα στην περίπτωση που θα έκανα την ερώτηση πιο προσωπική. Στην περίπτωση, θέλω να πω, που θα ρωτούσα κάποιον από τους παλαιούς αριστερούς μου φίλους αν βλέπει Survivor: «η Αριστερά δεν βλέπει Survivor», είναι το στερεότυπο∙ δεν βλέπει Big Brother, Fame Story, «Φάρμα», X-Factor , Super Idol… 

Η Αριστερά, σε… προέκταση, δεν βλέπει ποδόσφαιρο, δεν ακούει «σκυλάδικα», δεν διαβάζει παραλογοτεχνία και trash media – βλέπει ταινίες τέχνης, ακούει κλασσική μουσική και τζαζ και διαβάζει Monde diplomatique, είναι ο αστικός μύθος. Και, παρ’ ότι… αστικός, είναι ένας μύθος που δεν απέχει πολύ απ’ την πραγματικότητα. Θυμάμαι πάντα την (δικαιολογημένη, λόγω χουντικής… εντοπιότητας) απέχθεια της Αριστεράς για τηλεοπτικά προϊόντα μαζικής κουλτούρας όπως ο περίφημος «Άγνωστος Πόλεμος», αλλά και αργότερα, για τα εξαιρετικά δημοφιλή λαϊκά σήριαλ τύπου «Λάμψης» και «Δυναστείας». Και θυμάμαι την επαναλαμβανόμενη ρήση μέλους της παρέας των ρεμπετολόγων φίλων μου: «αν δεν ήταν ο Γεραμάνης, στο ΚΚΕ το ρεμπέτικο θα ήταν ακόμα απαγορευμένο… 

Ρεκόρ τηλεθέασης 

Χωράει – δεν χωράει στην υπαρκτή αριστερή κουλτούρα, το «Survivor» χωράει και παραχωράει στην κουλτούρα του μέσου Έλληνα της εποχής μας. Αποδεδειγμένα. Με στοιχεία που κόβουν την ανάσα των ανταγωνιστών του ΣΚΑΙ: σύμφωνα με τις μετρήσεις της Nielsen, για το διάστημα 13/2 έως και 13/3/2017, το ελληνικό «Survivor» παρακολουθούσαν, κατά μέσον όρο, 1.487.000 τηλεθεατές ημερησίως, γράφει η Εφημερίδα των Συντακτών, σε μια εξαιρετική, έρευνά της για το φαινόμενο Survivor και τις πρωτοφανείς επιδόσεις του στο επίπεδο της τηλεθέασης. «Τη μεγαλύτερη τηλεθέαση», συνεχίζει η έρευνα της «Εφ.Συν, «την έκανε στις 13/3 (1.878.000 τηλεθεατές), ενώ την ίδια μέρα, έστω για ένα λεπτό, το ριαλιτοπαίχνιδο παρακολούθησαν 2.429.126 τηλεθεατές με το νεανικό κοινό (15-44 ετών) να φτάνει το 57,7%, ενώ άγγιξε κάποια στιγμή ακόμα και το 66,9%! 

Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Γιατί, σύμφωνα με τους ειδήμονες των τηλεοπτικών μετρήσεων, μας αποκαλύπτουν ότι το 80%, περίπου των ελλήνων τηλεθεατών παρακολουθούν - συστηματικά ή περιστασιακά – το συγκεκριμένο reality, ενώ και το υπόλοιπο 20% το έχει… «πάρει μάτι». Και αυτό το τελευταίο (το 20% που… «παίρνει μάτι» από Survivor), δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει το κοινό αριστερής κουλτούρας: αυτό που, σύμφωνα με τον αστικό μύθο, βλέπει μόνο ταινίες τέχνης, ακούει κλασσική μουσική και τζαζ και διαβάζει Monde diplomatique. Ή μέρος αυτού… 

Οι επιζώντες 

Δεν είναι κακό. Το κοινό αριστερής κουλτούρας, αυτό που απέμεινε ή αναπλήρωσε, εν μέρει, το ένδοξο και υπερπολλαπλάσιο αντίστοιχο των δεκαετιών 1950 – 1980, είναι άξιο… ασυλίας. Mονιμότερης και απείρως πιο ποιοτικής απ’ αυτήν που απολαμβάνουν τα παιδιά του Survivor όταν κερδίζουν τις καθημερινές μάχες επιβίωσης στο πλαίσιο του συγκεκριμένου reality: Survivor είναι ο επιζών, και όσοι απέμειναν να διατηρούν και να εξελίσσουν την «αριστερή κουλτούρα», την καλλιέργεια του ποιοτικού ελληνικού και παγκόσμιου πολιτισμού δηλαδή, είναι οι επιζώντες αλλεπάλληλων μαχών διαρκείας με δεκάδες πολιτισμικά σημεία και τέρατα. Και τηλεοπτικά σκουπίδια, μπροστά στα οποία το «Survivor» φαντάζει… αριστούργημα. 

Χαριτολογώντας, μπορούμε να πούμε ότι οι… επιζώντες της αριστερής κουλτούρας δικαιούνται να «παίρνουν μάτι» από «Survivor», προκειμένου να διασκεδάζουν με τους «επιζώντες» του δημοφιλούς reality. Και να μην απομονώνονται από την πλειονότητα της ελληνικής κοινωνία (να κλείνονται στο κέλυφος ενός αμφίβολου ελιτισμού), όπως οι «διάσημοι» από τους «μαχητές» του “Survivor”. 

Κατά τα λοιπά, οφείλουμε να αποδώσουμε την εντυπωσιακή τηλεθέαση του «Survivor» του ΣΚΑΙ και στο χρόνο που προβάλλεται, μια εποχή οριακής ένδειας και ανεργίας που κλείνει στα σπίτια τους Έλληνες. Επίσης, στο γεγονός ότι η τηλεόραση είναι τόσο πολιτιστικά πτωχευμένη, που δεν προβάλλει σχεδόν τίποτα πιο ελκυστικό από το συγκεκριμένο reality. 

Και στην ψυχολογία του μαζανθρώπου – αυτό, λόγω… αριστερής κουλτούρας οφείλουμε, εν κατακλείδι να το σημειώσουμε: Ο Φρόυντ έλεγε πως, στον ψυχισμό της μάζας, εκδιπλώνεται το υποσυνείδητο με τρόπο πρωτόγονο, όπως αρμόζει σ’ αυτή την αποθήκη των ψυχικών αποβλήτων, που πρέπει να τα αδειάζουμε κάπου κάπου, αν θέλουμε να μην πνιγούμε απ’ τη βρώμα…

21 Μαρτίου 2017

Ο Ευκλείδης, ο Πιερ κι ο Γερούν: τρεις ξένοι στην ίδια πόλη


Ένα φωτογραφικό στιγμιότυπο στο περιθώριο της συνεχιζόμενης διαπραγμάτευσης, ως αφορμή κρίσεως των ευρωπαϊκών πραγμάτων 



Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής 

Καθώς η διαπραγμάτευση τραβά την… ανηφόρα, το μάτι μου πέφτει σε μια φωτογραφία που δεσπόζει στις πρωτοσέλιδες αναφορές των ελληνικών και ξένων ΜΜΕ στο ελληνικό ζήτημα: ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών, Ευ. Τσακαλώτος, με τον επίτροπο της Κομισιόν, Π. Μοσκοβισί, και τον επικεφαλής του Eurogroup, Γ. Ντάισελμπλουμ, συνομιλούν off the record. Χωρίς τις μάσκες της πολιτικής διπλωματίας. Κάτι που σου επιτρέπει να βλέπεις καθαρά τα τεντωμένα νεύρα διαβάζοντας τη «γλώσσα του σώματος» των συνομιλητών. Στη γλώσσα του πνεύματος, η κόπωση των ευρωπαϊκών ιδεών. Η σύγκρουση τριών αντιλήψεων, που την λες και σύγκρουση συμφερόντων… 

Η σαρκαστική συγκατάβαση με την οποία ο Ευκλείδης Τσακαλώτος αντιμετωπίζει τον συστημικό αυταρχισμό του Γερούν Ντάϊσεμπλουμ παραπέμπει και στα αγανακτισμένα λόγια του Νόαμ Τσόμσκι, στη συνέντευξή του στο περιοδικό «Jacobinmag»: «H πραγματική τραγωδία της Ελλάδας είναι ότι – πέραν της κτηνωδίας της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών και των τραπεζών των βορειοευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες υπήρξαν πραγματικά κτηνώδεις, θα μπορούσε να μην ξεσπάσει καν, να είχε αντιμετωπιστεί σχετικά εύκολα στην αρχή». Ότι σήμερα οι Έλληνες εξακολουθούν να πληρώνουν το μεγάλο ΟΧΙ στο δημοψήφισμα του 2015. «Συνέπεια αυτής της… εγκληματικής πράξης (να ρωτά κανείς τους πολίτες!..) ήταν να τιμωρηθεί η Ελλάδα ακόμα περισσότερο», σαρκάζει ο Τσόμσκι: οι απαιτήσεις της τρόικας έγιναν ακόμα σκληρότερες. Φοβήθηκαν ότι θα προκληθεί ντόμινο αν ληφθεί υπόψη η ένδεια των πολιτών, διότι θα μπορούσαν και άλλοι να κάνουν την ίδια σκέψη και θα διαδοθεί η επιδημία της δημοκρατίας. Έπρεπε, λοιπόν, να την ξεριζώσουν εν τη γενέσει της… Την «επιδημία της δημοκρατίας»… 

Τιμωρήθηκε, αλλά μένει 

Ο δεύτερος της φωτογραφίας, ο Γερούν Ντάϊσεμπλουμ, είναι ολόιδιος με τον θρασύ και αλαζόνα συστημικό υπηρέτη που όλοι… αγαπήσαμε. Με μόνο τις αυλακιές της κακίας να χαράζουν, ακόμα πιο βαθειά, το πρόσωπό του. Λόγω της συντριπτικής εκλογικής ήττας του κόμματός του, προφανώς: ο πρόεδρος του Eurogroup «τιμωρήθηκε τόσο βάναυσα από τους ψηφοφόρους, ώστε να πρέπει να εκτιμά ότι θα χάσει τη δουλειά του», σημείωνε η γερμανική Süddeutsche Zeitung, μεταφέροντας το κλίμα από την παρατεταμένη διαπραγμάτευση στις Βρυξέλες. Αλλά όχι, ο Ντάϊσεμπλουμ μοιάζει να μην συμμερίζεται την άποψη ότι πρέπει να εκτιμά ότι θα χάσει «τη δουλειά του», επειδή τιμωρήθηκε «τόσο βάναυσα από τους ψηφοφόρους»… 

Ούτε μοιάζει να αντιλαμβάνεται ότι η «βάναυση» τιμωρία του απ’ τους ψηφοφόρους σχετίζεται με το γεγονός ότι, από πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Ολλανδίας, μεταλλάχθηκε σε μπάτλερ του Βόλφγκανκ Σόϊμπλε – σε ιδανικό εκπρόσωπο των συμφερόντων του σκληρού συστημικού πυρήνα, του οποίου ο εμμονικός Γερμανός υπουργός Οικονομικών ηγείται. Άλλωστε, είναι η γερμανική Süddeutsche Zeitung που σχολιάζει ότι, ενώ το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Ολλανδού υπουργού Οικονομικών και επικεφαλής του Eurogroup απώλεσε στις εκλογές της προηγούμενης εβδομάδας τα τρίτα τέταρτα των εδρών του στη βουλή, αυτό το γεγονός δεν εμπόδισε τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Σόιμπλε και τον Γάλλο ομόλογό του Σαπέν να μιλήσουν με τα καλύτερα λόγια για τον Γερούν Ντάισελμπλουμ. «Με τα καλύτερα λόγια»!.. 

Ο αμφίθυμος Μοσχοβισί 

Ο τρίτος της φωτογραφίας, ο Πιέρ Μοσκοβισί, ατενίζει με αμφίθυμο πείσμα τον Γερούν Νταισεμπλουμ: έχε χάρη που έχουμε εκλογές στη Γαλλία, αλλιώς θα σού ‘λεγα, μοιάζει να σκέφτεται. Τι θα τού ‘λεγε; 

Ο Πιερ Μοσκοβισί είναι ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων, υπεύθυνος για την εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, καθώς και για την εξασφάλιση της οικονομικής ρεαλιστικότητας των προτάσεων της Επιτροπής και την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενώσεως των χωρών της Ε.Ε. – φέξε μου και γλίστρησα: ως εκ της θέσεώς του, οφείλει να κρατάει τα νεοφιλελεύθερα ζύγια του Συμφώνου Σταθερότητας και ταυτόχρονα τα ενάρετα δημοσιονομικά μπόσικα του Βόλγκφανγκ Σόϊμπλε. Αλλά είναι και κορυφαίο στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Γαλλίας και, «εκλογές έρχονται», οφείλει να το παίζει και σοσιαλιστής: και με τον Σόϊμπλε και με τον Τσίπρα. Να μην του ‘ρθει κι αυτουνού καμιά… βάναυση. Και να πρέπει να… εκτιμά ότι θα χάσει τη θέση του, όπως ο Ντάϊσεμπλουμ… 

Μια φωτογραφία - τρεις χαρακτήρες (παλαιότερα λέγαμε "κόψε φάτσα και βγάλε συμπέρασμα"). Φυσικά, προτιμώ... Ευκλείδη, αλλά το συμπέρασμα είναι αυτονόητο: πρόκειται για τρείς ξένους στην ίδια πόλη. Μιας ξένης πόλης (Βρυξέλες), μιας ξένης χώρας (Βέλγιο), μιας ξένης ηπείρου: η «Ευρωπαϊκή Ένωση» είναι πιθανότερο να διαλυθεί εις τα εξ’ ών συνετέθη, παρά να γίνει πραγματική Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς εισαγωγικά και αστερίσκους. Όπως φθέγγεται η σημερινή Διακήρυξης της Ρώμης

15 Μαρτίου 2017

ΜΜΕ στην πρωτοπορία των fake news


Τύπος και Τηλεόραση, συμπεριφέρονται, σχεδόν στο σύνολό τους, σαν κομματικά Μέσα της Νέας Δημοκρατίας 


Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής  

Ευρώπη. Ελλάδα. Εικοστός πρώτος αιώνας. Φεβρουάριος μήνας του έτους 2017. Στα social media γίνεται χαμός με το θέμα του πόθεν έσχες του Κυριάκου Μητσοτάκη (Μαρέβα - σπίτι του Βολτέρου στο Παρίσι κλπ,) που αποκάλυψε η κυριακάτικη "Documento". Καμιά εφημερίδα απ’ τις «μεγάλες» (ούτε αυτές που ζητούν τη συμπαράσταση του αναγνωστικού κοινού και της πολιτείας για να μην κλείσουν – γιατί κινδυνεύουν να κλείσουν κι ας είναι… μεγάλες) δεν ασχολείται με το συγκεκριμένο πολιτικό "σκάνδαλο", είτε θετικά, είτε αρνητικά: ΣΙΩΠΗ!... 

«Γιατί άραγε;», εγείρεται, αυθορμήτως το ερώτημα: Θεωρούν το δημοσίευμα της "Documento" αδιάφορο ή ασήμαντο ή κακόβουλο, ή ανυπόστατο; Ή μήπως συμφωνούν με τον πρίγκιπα της πολιτικής αμετροέπειας των καιρών (Σε κάθε εποχή της πολιτικής ιστορίας ευδοκιμούν αμετροεπείς πρίγκηπες) τον αντιπρόεδρο της Ν.Δ. Άδωνη Γεωργιάδη, ότι η νέα κυριακάτικη συνάδελφός τους είναι «μια... πατσαβούρα που διασπείρει ψευδείς ειδήσεις»; 

Φυσικά, οποιαδήποτε επί της ουσίας του θέματος απάντηση θα προκαλούσε τεράστια έκπληξη∙ καθώς θα διέψευδε το χυδαίο ψεύδος του πρίγκιπα της πολιτικής αμετροέπειας ότι το δημοσίευμα για το για το «πόθεν έσχες του Κυριάκου Μητσοτάκη, (Μαρέβα gate» κλπ, – σπίτι του Βολτέρου στο Παρίσι κλπ) είναι ψέμα, «το χυδαίο ψέμα μιας… «πατσαβούρας» που διασπείρει ψευδείς ειδήσεις». Ταυτόχρονα και παράλληλα, το γεγονός ότι καμιά εφημερίδα απ’ τις «μεγάλες», (ούτε αυτές που ζητούν τη συμπαράσταση του κοινού τους και της πολιτείας για να μην κλείσουν – γιατί κινδυνεύουν να κλείσουν κι ας είναι… μεγάλες) δεν ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο πολιτικό "σκάνδαλο", είτε θετικά, είτε αρνητικά, τις καθιστά εφημερίδες κομματικές. Στην υπηρεσία του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας και του αρχηγού της, Κυριάκου Μητσοτάκη. 


Αυτό που βλέπουμε 

Αν αυτή είναι μια πραγματικότητα και δεν είναι ένα… χυδαίο (ή μη) ψέμα, τότε μας επιτρέπεται να συμπεράνουμε ότι ο Τύπος στη χώρα μας είναι κομματικός σχεδόν στο σύνολο του. Κι ας ξέρουμε ότι δεν είναι, αλλά ότι συμπεριφέρεται σαν να είναι: οι «μεγάλες» εφημερίδες, (και αυτές που ζητούν τη συμπαράσταση του αναγνωστικού κοινού και της πολιτείας για να μην κλείσουν - γιατί κινδυνεύουν να κλείσουν κι ας είναι… μεγάλες) δηλαδή Τα ΝΕΑ και Το ΒΗΜΑ, καθώς και Το ΘΕΜΑ, και η Καθημερινή, αλλά και οι μικρότερες, Ελεύθερος Τύπος, «δημοκρατία», ΕΣΤΙΑ κλπ, ανήκουν (ή συμπεριφέρονται σαν να ανήκουν) στην Νέα Δημοκρατία, ενώ Η ΑΥΓΗ ανήκει (ή συμπεριφέρεται σαν να ανήκει) στον ΣΥΡΙΖΑ. Και μόνο η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ των ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ και το ΕΘΝΟΣ δεν ανήκουν (ή φαίνεται να μην ανήκουν) σε κανένα κόμμα. Και η Documento, αλλά αυτή, προς το παρόν τουλάχιστον, συμπεριφέρεται σαν να θέλει να αποδείξει ότι κάπου ανήκει και ότι δεν ανήκει κάπου αλλού και... πουθενά… 

Φυσικά, όλο αυτό που περιγράψαμε είναι η φαινομενική πραγματικότητα και όπως κάθε φαινομενική πραγματικότητα είναι ένα αληθινό ψέμα ή μια ψεύτικη αλήθεια, Ή και τα δύο μαζί. Το σίγουρο είναι πως όταν βλέπεις αυτό που βλέπεις και όχι αυτό που θα ήθελες να βλέπεις, τότε βλέπεις κάτι που, προσωπικά, δεν θα ήθελα να βλέπω: οι «μεγάλες» εφημερίδες (πλην efsyn,, Έθνους και Documento) είναι πιο κομματικές (πιο ταυτισμένες με τη ΝΔ. και πιο αντισύριζα) από την «κομματική» ΑΥΓΗ και την Εποχή αν θέλετε. Εφημερίδες που στηρίζουν απροκάλυπτα μεν, κριτικά δε,την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά ελάχιστα είναι αντί - ΝΔ… 

Fake news 

Ευρώπη. Ελλάδα. Εικοστός πρώτος αιώνας. Φεβρουάριος μήνας του έτους 2017. Στα social media γίνεται χαμός με το θέμα του πόθεν έσχες του Κυριάκου Μητσοτάκη (Μαρέβα - σπίτι του Βολτέρου στο Παρίσι κλπ,) που αποκάλυψε η κυριακάτικη "Documento". Όμως κανένα κανάλι απ’ τα ιδιωτικά δεν ασχολείται με το συγκεκριμένο πολιτικό "σκάνδαλο" και αυτό είναι κάτι που μας διευκολύνει να προεκτείνουμε την «κατηγορία» της «κομματικοποίησης» από τον Τύπο στην τηλεόραση: τα κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας – πλην ΕΡΤ - ταυτίζονται με την Ν.Δ. εξωραΐζοντας το πολιτικό της προφίλ με χυδαία ψέματα. Και πολεμούν τον ΣΥΡΙΖΑ πιο δυναμικά από τον Τύπο. Με πιο χυδαία, απ’ αυτόν, ψέματα… 

Η Ελλάδα στην πρωτοπορία των fake news: το 70% των ειδήσεων που παρακολουθούμε στα τηλεοπτικά δελτία και διαβάζουμε στα πρωτοσέλιδα των ηλεκτρονικών, αλλά και των εντύπων εκδόσεων των πολιτικών εφημερίδων και των ειδησεογραφικών sites και blogs είναι fake news: κατασκευασμένα απολύτως, είτε μερικώς «ρεπορτάζ», με στόχο, κυρίως, την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ και τον Αλέξη Τσίπρα προσωπικά. Στο υπόλοιπο 30% συνωστίζονται τα λίγα ΜΜΕ που προσπαθούν να είναι αντικειμενικά, μαζί με τα ούτως ή άλλως υποκειμενικά και προπαγανδιστικά κομματικά αντίστοιχα, καθώς και τα ακραία Μέσα κάθε ιδεολογίας, ιδεοληψίας ή διαστροφής. Τέλος…

8 Μαρτίου 2017

Eγκλωβισμένοι στην κοινωνία του φόβου


Όπου οι ανθρώπινοι δεσμοί διαλύονται, ο χωρισμός και η απομόνωση παίρνουν τη θέση του διαλόγου και της συνεργασίας.

Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής  

Καθώς παρατείνεται η διαπραγμάτευση για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, μαζί της μοιάζει να παρατείνεται αυξανόμενη η οικονομική ανασφάλεια και η υπαρξιακή αβεβαιότητα του μέσου Έλληνα και να μεγεθύνεται ο «κοινωνικός φόβος». Αυτό δεν σημαίνει ότι ο «κοινωνικός φόβος» συνδέεται απαραίτητα με την παράταση της διαπραγμάτευσης για την αξιολόγηση: ο φόβος φτάνει στο αποκορύφωμά του όταν είναι διάχυτος, διάσπαρτος, ασαφής, όταν δεν συνδέεται με κάτι, όταν παραμένει αποσπασμένος από την πραγματικότητα και αιωρείται ελεύθερα, χωρίς σαφή αναφορά ή αιτία — όταν μας στοιχειώνει χωρίς ορατό ειρμό ή λόγο, όταν η απειλή που θα έπρεπε να φοβόμαστε μπορεί να αναφανεί φευγαλέα παντού, δεν μπορούμε όμως να την αντικρίσουμε πουθενά… 

Ο Πολωνός κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμαν είναι ακαταμάχητος καθώς αναλύει την ανθρωπολογία του φόβου: «Φόβος» είναι το όνομα που δίνουμε στην αβεβαιότητά μας∙ στην άγνοιά μας για την απειλή και για ό,τι πρέπει να κάνουμε – ό,τι μπορούμε και ό,τι δεν μπορούμε να κάνουμε – προκειμένου να τη σταματήσουμε καθ’οδόν – ή να της αντισταθούμε, αν η αναχαίτισή της ξεπερνά τις δυνάμεις μας*». 

Είναι κοινός τόπος ότι στις μέρες μας η ανθρωπότητα βιώνει μιαν αβάσταχτη αβεβαιότητα καθώς βαδίζει προς το άγνωστο. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και την οικονομική κρίση αλλά με μια σειρά ακαθόριστων και ασαφών γεωπολιτικών κλονισμών που διαταράσσουν τις ισορροπίες και συνιστούν την «άγνωστη απειλή»… 

Ο φόβος του Febvre 

Υπερβάλλοντας κομμάτι, θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε την εμπειρία ζωής στην Ευρώπη του 21ου αιώνα με τον θαυμαστό τρόπο που ο Γάλλος ιστορικός Lucien Febvre, συνόψιζε {σε τέσσερις λέξεις!) τη ζωή στην Ευρώπη του 16ου αιώνα: «Peur toujours, peur partout» («φόβος πάντα, φόβος παντού»). Ο Febvre , συνέδεσε την τοτεινή παρουσία του φόβου με το σκοτάδι, που άρχιζε έξω από την πόρτα μιας καλύβας και σκέπαζε τον κόσμο έξω από το φράκτη του αγροκτήματος. «Στο σκοτάδι μπορούν να συμβούν τα πάντα, ουδείς όμως γνωρίζει τι ακριβώς θα συμβεί τελικά… 

Μπαίνω στον πειρασμό να συνδέσω αυτή τη θαυμασια παραβολή του Lucien Febvre για τον φόβο με την Ελληνική πραγματικότητα. Να βάλω στη θέση της «καλύβας» την Γερμανία, να πούμε, και στη θέση του «αγροκτήματος» διάσπαρτες της χώρες της ευρωζώνης με την Ελλάδα έξω ακόμα κι απ’ τον φράχτη του «αγροκτήματος» να την σκεπάζει βαθύ σκοτάδι: το σκοτάδι δεν είναι η αιτία του φόβου, είναι όμως το φυσικό περιβάλλον της αβεβαιότητας – κι επομένως του φόβου. Και θα συμφωνήσετε, ελπίζω, ότι η χώρα μας, εδώ και επτά χρόνια, είναι το… φυσικό περιβάλλον της αβεβαιότητας στο χώρο της Ε.Ε. Και δη της ευρωζώνης. 

Στο απόλυτο παρόν, ο κοινωνικός φόβος στην Ελλάδα τρέφεται και απ’ τη διαπραγμάτευση για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης. Την αβεβαιότητα που εγείρουν οι καθυστερήσεις και οι ανθελληνικές παλινωδίες του ΔΝΤ αλλά, κυρίως, την απειλή του αγνώστου που επισείει κάθε ενδεχόμενη συμφωνία: ένας φόβος που μας στοιχειώνει χωρίς ορατό ειρμό ή λόγο καθώς η «απειλή» μπορεί να αναφαίνεται φευγαλέα παντού, δεν μπορούμε όμως να την αντικρίσουμε πουθενά… 

Ο «επικείμενος κίνδυνος» 

Εδώ είναι απαραίτητο να σημειώσουμε την καταλυτική επίδραση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των social media στη δόμηση της «κοινωνίας του Φόβου»: οι πολιτικοί στη Δύση αξιοποιούν τον φόβο ως πολιτικό εργαλείο , δηλώνει απερίφραστα ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν σε συνέντευξη του στη «La Repubblica» με τίτλο Ο φόβος ως Εργαλείο Κυριαρχίας. «Ο πυρήνας της σύγχρονης στρατηγικής της κυριαρχίας έγκειται στο να ανάβεις και να κρατάς αναμμένο το φιτίλι της ανασφάλειας… » λέει. Και εξηγεί: ο φόβος είναι ένα μέσο πολύ ελκυστικό προκειμένου η δημαγωγία να αντικαταστήσει την έλλογη επιχειρηματολογία και η αυταρχική πολιτική τη δημοκρατία… 

Σαν να σκιτσάρει τον Σόιμπλε ή τον Τραμπ, τη Λεπέν, τον Μητσοτάκη, τους αρχιερείς του νεοφιλελευθερισμού και του λαϊκισμού και τα εξαπτέρυγά τους: «δηλώνουν ότι στόχος τους είναι να εγγυηθούν την ασφάλεια του πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να υποδαυλίζουν το αίσθημα ενός επικείμενου κινδύνου…» 

Ωστόσο ο καθηγητής Μπαουμαν παραλείπει να μας πει ότι όλο αυτό το σκεύασμα κοινωνικού φόβου διακινείται και εγκαθίσταται από το σύστημα των media της εφαρμοσμένης «μετά – αλήθειας» («Post-truth») ως διαρκής απειλή: μια συνεχής αίσθηση συναγερμού επηρεάζει αρνητικά την ιδέα της ιδιότητας του πολίτη, καθώς και τα καθήκοντα που συνδέονται με αυτήν. Με το φόβο οι ανθρώπινοι δεσμοί διαλύονται, το πνεύμα της αλληλεγγύης αποδυναμώνεται, ο χωρισμός και η απομόνωση παίρνουν τη θέση του διαλόγου και της συνεργασίας. 

* Από την εισαγωγή του Ζίγκμουντ Μπάουμαν, στο βιβλίο του Ρευστός Φόβος (Εκδόσεις Πολύτροπον)

1 Μαρτίου 2017

Αν έχεις Τύπο διάβαινε & ΜΜΕ περπάτει


Η πολιτική στις ΗΠΑ, και παντού στον κόσμο, ασκείται από τα Μέσα, μέσω των Μέσων για τα Μέσα 


Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής  

«Δείξε μου τον Τύπο σου, να σου πω ποιος είσαι»! Αυτό είναι το πιο… trendy κριτήριο για το status της πολιτικής εξουσίας κάθε χώρας του «πολιτισμένου κόσμου» που… σέβεται τον εαυτό της. Φυσικά, όταν λέμε «Δείξε μου τον Τύπο σου», εννοούμε τα Μέσα σου, το σύνολο, δηλαδή των ΜΜΕ (έντυπα, τηλεοπτικά, ραδιοφωνικά, διαδικτυακά) που ελέγχεις ή διαθέτεις: ο Ντόναλντ Τραμπ διαθέτει 3.643 ιστοσελίδες, πολλές εκ των οποίων δεν είναι παρά domain names (διευθύνσεις ή επωνυμίες τις οποίες δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος άλλος), άλλες όμως τις αγόρασε λίγο πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, για να μην τον… βρίζουν. Και να τα βρίζει εκείνος… 

Ωστόσο, οι τραμπιστές και οι ουδέτεροι υποστηρίζουν ότι ο Τραμπ δεν έχει και τόσο άδικο. Ότι η οικονομική ελίτ των ΗΠΑ εξακολουθεί να έχει τον έλεγχο των ΜΜΕ: διατηρεί τον απόλυτο έλεγχο του National Election Pool, λένε, της κοινοπραξίας Αμερικανικών ΜΜΕ που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και τα δίκτυα ABC News, Associated Press, CBS News, CNN, Fox News και NBC News, και τα χρησιμοποιεί για να υπονομεύει συστηματικά τον Τραμπ, επειδή αρνείται να φορέσει το παραδοσιακό προεδρικό κοστούμι. Και αυτό, σε συνδυασμό με όσα «χωριστικά» συμβαίνουν στην Ε.Ε., είναι κάτι που απειλεί σοβαρά το συστημικό οικοδόμημα. Την παγκοσμιοποίηση. Την εγκατεστημένη διαπλανητική οικονομική και γεωπολιτική ισορροπία… 

Ο συστημικός… τζούνιορ 

Η αλήθεια είναι ότι ο αμερικανικός Τύπος τρολάρει αλύπητα τον Τραμπ, επικρίνοντάς τον ταυτόχρονα για «απόλυτο χάος», «ασύστολη φαγωμάρα» και «εξωφρενική αταξία» κατά τον πρώτο μήνα διακυβέρνησης του. Αλλά και ο Τραμπ βρίζει αλύπητα τον Τύπο, ξεσπώντας σε απίστευτα παραληρήματα για «κατευθυνόμενα ΜΜΕ», «μεθοδευμένα ψεύδη» και «ξεπουλημένους δημοσιογράφους: «Δεν θα επιτρέψουμε στις πλαστές ειδήσεις να μας πούνε τι θα κάνουμε, πώς θα ζήσουμε ή τι να πιστέψουμε…» 

Το αστείο είναι ότι, προ ημερών, ο αλήστου μνήμης πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, αισθάνθηκε την ανάγκη να βγει απ’ το χρονοντούλαπο της ιστορίας για να στηρίξει τα συστημικά ΜΜΕ. Στηλιτεύοντας τον Ντόναλντ Τραμπ που «κατηγορεί τα μεγαλύτερα αμερικανικά ΜΜΕ για μεροληψία και για διάδοση ψευδών ειδήσεων . Και τονίζοντας ότι «το να ασκείται συστηματικά κριτική σε βάρος των αμερικανικών ΜΜΕ υπονομεύει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να προωθήσουν τη Δημοκρατία και την ελευθεροτυπία στο εξωτερικό…». 

Εδώ γελούν και οι… πέτρες, ενθυμούμενες τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ του Τζορτζ Μπους Τζούνιορ προώθησαν την Δημοκρατία και την ελευθεροτυπία στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και πάει λέγοντας. Όμως το θέμα μας δεν είναι ο Τραμπ και ο… τζούνιορ αλά ότι, όλα πια παίζονται στον καμβά της επικοινωνίας. Και ότι η πολιτική στις ΗΠΑ, και παντού στον κόσμο, ασκείται από τα Μέσα, μέσω των Μέσων για τα Μέσα: στον 21ο αιώνα, ο έλεγχος των ΜΜΕ είναι το κλειδί που οδηγεί στην αδιατάρακτη νομή της εξουσίας… 

Της Ελλάδας το… κάγκελο 

Είπαμε ότι το «Δείξε μου τον Τύπο σου, να σου πω ποιος είσαι» είναι το πιο… trendy κριτήριο για το status κάθε σύγχρονης πολιτικής εξουσίας, αλλά υπάρχει και το ελληνικότατο «αν έχεις… Τύπο διάβαινε», ένα σλόγκαν βγαλμένο μέσα απ’ τη… ζωή. Με το σλόγκαν αυτό, την εφαρμογή του στην πολιτική πράξη, δηλαδή, στην περίοδο της μεταπολίτευσης έγινε της Ελλάδας το κάγκελο. Το διαπλεκόμενο… κάγκελο, εννοώ – να μην τα λέμε και τα ξαναλέμε και γινόμαστε βαρετοί. Και εξακολουθεί να γίνεται, αφού η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, παρά την επί διετία εκπεφρασμένη (και νομοθετημένη ακόμα) πολιτική της βούληση, δεν κατάφερε να «σκοτώσει» τα διαπλεκόμενα τέρατα. 

Αντίθετα, αυτά εξακολουθούν, ακόμα και ημιθανή, να μηχανεύονται τον θάνατό της: «όπως κάποτε ο ΔΟΛ έριξε τον Γεώργιο Παπανδρέου, όπως μετά συνέχισε απτόητος την εκδοτική δραστηριότητα επί χούντας, όπως συνέβαλε στο βρώμικο '89, έτσι και σήμερα, στην πλάτη των εργαζομένων, αγωνίζεται να ανατρέψει τη σημερινή κυβέρνηση», γράφει για ένα εκ των «τεράτων» ο (ή η) Α.Ψ. στην efsyn.gr. 

Μιλάει, φυσικά, για το εκδοτικό «τέρας» που, ενώ έριξε στα βράχια τον ΔΟΛ και αντιμετωπίζει κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος για ξέπλυμα μαύρου χρήματος και φοροδιαφυγή ύψους περίπου 48 εκατ. ευρώ, εξακολουθεί να πορεύεται επισείοντας το σλόγκαν «αν έχεις Τύπο διάβαινε», απειλώντας θεούς και δαίμονες: : «Θα τελειώσω τον Τσίπρα με όσα ψέματα κι αν χρειαστεί να πω. Εγώ δεν θα γίνω Τεγοπούλου!..» 

 *Το National Election Pool (NEP) αποτελεί κοινοπραξία Αμερικανικών ΜΜΕ και ιδρύθηκε το 2003 βάσει πρότασης του CNN